De lezingen van vandaag plaatsen ons samenzijn in een continuïteit van bijzondere orde. Drie verhalen en vertrouwde gebaren ballen verleden en toekomst samen in een bijzonder ‘nu’. 

Her-inner-en in onze Nederlandse taal zegt het zo mooi: gebeurtenissen van toen her-beleven vanuit hun dynamiek voor vandaag … en morgen. 

Ons samenzijn is geen nostalgisch gebeuren maar een opnieuw eigen maken van de dynamiek van bevrijding uit alles wat vasthoudt/tegenhoudt om samen mens te zijn naar Gods droom. Steeds opnieuw wordt ons gevraagd of we meewerken aan een toekomst waar het niet alleen voor ons maar voor allen goed leven is.

Het eerste verhaal is een spannende prelude op de verhoopte bevrijding uit slavernij. Al negen pogingen, negen tekenen, heeft JHWH ondernomen, maar de farao laat zijn Israëlitische slaven niet gaan…. Nu zet JHWH een beslissende strategie uiteen: een tiende, verlossende plaag. 

Op de tiende dag van de Nissan-maand haalt elk Israëlitisch huishouden een offerlammetje in huis voor het nakende oogstfeest. Vier dagen later -in de avondschemering van volle maan- moet je het slachten, het slachtbloed uitsmeren op de deurstijlen en het gebraden vlees haastig opeten. Haastig… met sandalen aan en staf in de hand, want nú begint de bevrijding en wenkt een andere, vrije toekomst. Je ziet de verwachting en de vreugde al in de ogen van je huisgenoten. In het slachtbloed aan de deurstijlen herkent JHWH jouw ondraaglijke ellende, zijn mededogen is jouw redding: zijn vernietigende plaag gaat jouw huis voorbij.

Het paasfeest ontleent haar naam aan deze redding, Pesach betekent nl. ‘voorbijgaan’.

In recentere geschiedenis leven herkenbare verhalen van bevrijding: het bevrijdend mogen en kunnen spreken over misbruik dat jou is aangedaan, bevrijding uit onderdrukking en discriminatie op basis van gender, huidskleur, afkomst of leeftijd… Zo bekeken wordt  bijbels handelen door tijdgenoten misschien wel als ‘woke’ weggezet.  Bijbellezen laat ons nl. meevoelen met pijn en lijden, helpt ons van binnen te weten wat verlangen naar bevrijding, naar mens-mogen-zijn betekent. De Bijbelse belofte van nabijheid is een warme steun voor wie een stukje bevrijding mee maakt (in beide betekenissen).

---

De briefinhoud van Paulus aan de Korinthische christenen klinkt erg vertrouwd. Zondag na zondag drinken we die huiselijke woorden van dank en herinnering rond de tafel. Er is zegen, we breken en delen brood en geven de beker rond. Oeroude woorden en gebaren die Jezus zelf aanwezig brengen. Niet als een dode waarbij we verwijlen, maar als de Levende die ons voorgaat naar die goede toekomst voor allen. Een maaltijd die ons voedt en sterk maakt op Jezus’ weg.

---

En dan het meesterlijk dienstbaar voeten wassen in de evangelielezing van Johannes. Dat is echt de wereld op zijn kop. Geen wonder dat de onstuimige Petrus dit geenszins ziet zitten.

Jezus is echter duidelijk: “Als ik je voeten niet mag wassen hoor je niet bij mij”. Petrus gaat overstag -in volle overgave-, hij laat aan den lijve gebeuren wat dienstbaarheid vermag: hij mag een ongezien en ongehoord partnerschap beleven, een broederschap waarvan Jezus zegt: “… zo behoren jullie ook elkaar de voeten te wassen. Ik heb jullie het voorbeeld gegeven: je moet doen zoals Ik voor jullie heb gedaan.”

Het staat haaks op onze samenleving waar zorgberoepen in verdrukking zijn. Onderwijs, kinderzorg, ouderenzorg, … kreunen onder miskenning, onder financiële zorgen, onder personeelsgebrek. Wat zegt die onderwaardering over ons westers samenleven?

Zijn onze zondagse woorden en gebaren van herinnering krachtig genoeg om het lijden van zovelen te blijven zien en horen? Zou het verschil maken mocht de Jezusbeweging niet het tafelmoment van de synoptische evangeliën maar de voetwassing van het Johannesevangelie kennen als gebaar waarin Jezus aanwezig komt? Zou een wekelijks elkaar de voeten wassen Gods opdracht en belofte wakker maken en haalbaar nabij brengen? Zou het ons vindingrijker maken tot partnerschap ter realisatie van Gods droom van een zorgzaam, rechtvaardig en vredevol samenleven mét allen?

Open interessante vragen, voorbij de vele praktische ivm het in onbruik geraakt zijn van washandjes, de watertoevoer en -opkuis, de oude knieën die niet meewillen bij het knielen (of vooral bij het rechtkomen?), de tijd die het vraagt, de verpleegkundige techniek die je best  aanleert om het iets vlotter te laten verlopen…  

Blijkt dienstbaarheid bij nader inzien toch iets moeilijker dan gekende wegen gaan…?

Laat ons het verlangen wakker houden met een tekst van Frans De Maeseneer s.j. zaliger

Ze waren aan zoveel gewoon geraakt,
de discipelen van Jezus,
maar wat hij die voorlaatste avond deed,
was van het vreemde teveel:
hij stond op en waste hun het stof van de voeten. 

De wereld op zijn kop,
de rollen omgekeerd,
de meester en de knecht,
de eerste en de laatste,
hoger en lager,
de orde van het fatsoen was gestoord.

Was dit de averechtse nieuwe orde?
Was hij daarvoor opgestaan?
Hij zou er in ieder geval aan ten onder gaan.
Hij zal dit gebaar maar één dag overleven.
Hij deed het verkeerde wonder.
Hij daagde uit
wat hij het allerminst bedoelde.

Maar vooral,
hij vroeg om het ook te doen,
om ook zo te bestaan,
om de grote droom van grootheid te begraven
en de les te leren van het leven:
de dienaar is meer dan de meester,
de toegewijde is meer dan de gewijde.

Op witte donderdag is de handdoek
belangrijker dan de stola.
Zo wordt het heilig sacrament ingesteld. 

Neerwaartse opstanding,
een groot geheim.

(naar Frans De Maeseneer s.j. – uit ‘Gods Mensenzoon’)