Bernard De Cock
Donderdag 30 mei

De Hemelvaart van Ons Heer, zoals de volksmond zegt, is een mooi feest. Gaandeweg hebben wij geleerd om ondanks én dank zij de mythologie tot de diepere betekenis van het verhaal door te dringen. We weten dat alleen de evangelist Lucas het definitieve heengaan van Jezus vertelt, en dat hij daarvoor het klassieke genre van het opnemingsverhaal gebruikt: Jezus wordt ten hemel opgenomen. Zo bestaan er ook opnemingsverhalen van Romulus, Heracles, Alexander de Grote, de profeet Elia enz.

Eigenlijk heeft Lucas een geloofsuitspraak, nl. dat Jezus leeft bij God – en dat is geen uiterlijk waarneembare gebeurtenis, omgezet in een concreet verhaal dat zich in tijd en ruimte afspeelt. “Hij werd ten hemel opgenomen” is dus de traditionele uitspraak over Jezus’ thuiskomst bij God, zoals we die overal elders in het NT aantreffen, maar nu verwoord in de stijl van het opnemingsverhaal. Er zijn nogal wat redenen waarom Lucas dat zo gedaan heeft, maar de belangrijkste is wel dat hij een antwoord wilde geven op het probleem dat de komst van de eindtijd die Jezus zelf én later de eerste christenen voor onmiddellijk zagen, niet gebeurde. Die tijd komt niet, ook Jezus komt niet, maar vertrekt, hij gaat, en hij zal pas op het einde der tijden weerkeren. En die tussentijd is onze tijd, de tijd van het lichaam van Christus, de levende gelovige gemeenschap, die met de kracht van de Geest, zijn werk verder zet. Lucas heeft Jezus’ verrijzenis opgedeeld in drie gebeurtenissen: pasen, hemelvaart en pinskteren. Dat is geen feitenverslag, maar een vertelling die Lucas heeft geschoeid op de bestaande joodse liturgische kalender. Drie feesten: de uittocht uit de slavernij, Jezus staat op uit de dood, pasen; de intocht in het beloofde land, Jezus treedt in Gods heerlijkheid, hemelvaart; de eerste vruchten van de oogst in het beloofde land, Jezus’ leven en dood draagt vrucht, we krijgen de Geest, pinksteren.

Maar, beste mensen, hoe interessant die achtergrond ook moge zijn, de belangrijkste vraag is: wat kan zo’n feest voor ons betekenen, hier en nu, anno 2019? Ik heb recent twee ontroerende momenten meegemaakt die mij iets leren over Hemelvaart. Ik begin met een moment van intense pijn bij een afscheid. Verleden week was ik op de begrafenis van een jonge vrouw. Ze had zelf een einde gemaakt aan haar zware fysieke lijden. De kerk zat bomvol bij haar afscheidsviering. Haar echtgenoot had mij gevraagd om een aantal gedichten te zingen. Ik heb o.a. gekozen voor het gedicht van Gerrit Achterberg. Dat gaat als volgt: “Ik kan alleen woorden ontmoeten, u niet meer, maar hiermee houdt het groeten aan, zozeer, dat ik wel moet geloven dat gij luistert, zoals ik ongekeerd uw stilte in mij hoor”. De dichter probeert hier opnieuw contact te krijgen met de gestorven, de afwezige geliefde. Maar die is lichamelijk niet meer te bereiken. Daarom moet hij de grenzen van tijd en ruimte, van de tastbare werkelijkheid overschrijden. Hij heeft alleen nog zijn taal. Zijn gedicht. Woorden die het mogelijk maken dat de geliefde zich in stilte manifesteert. De geliefde luistert door zijn spreken heen, en hij hoort de stilte van zijn geliefde in hem. Maar vooral: de eenzaamheid na het afscheid maakt het mogelijk om te luisteren naar de stem die uit de leegte, de stilte opduikt; eenzaam zijn brengt je dan terug tot jezelf en het geeft degene die jou verlaten heeft de kans om zichzelf te blijven. Daardoor zie je uiteindelijk en ten diepste hoe rijk je geworden bent door de verhouding met de andere. Ik moest hieraan denken toen ik in het verhaal las hoe de leerlingen Jezus gespannen nastaarden bij zijn hemelvaart. Wat had hij hen niet gegeven? Wat heeft hij ons niet nagelaten? Te veel om op te noemen. Het mooiste dat we kunnen krijgen: het inzicht in onze oorsprong en eindbestemming, de roeping tot liefhebben als de diepste zin van het leven. Nu waren de leerlingen hem kwijt. Maar in de afstand die er tussen hen en Jezus is ontstaan door de hemelvaart, komen zij erachter wie Jezus is geweest en voelen zij zich rijk met het testament dat hij hen naliet. In de stille verlatenheid horen zij zijn stem: ik ben toch altijd bij jullie, wat er ook gebeure. Er is daar een prachtig koraal over: ‘Al heeft hij ons verlaten, hij laat ons nooit alleen’.

Een tweede moment dat mij altijd sterk ontroert, is de huwelijkszegen tijdens de trouwmis, na het Onze Vader. Ik laat die altijd uitspreken door de ouders van de trouwers. Onlangs sprak de mama van de bruidegom, in naam van de vier ouders, de zegen uit over hun kinderen. Ze legde haar beide handen op de schouders van de trouwers en zei: “Moge de Heer jullie zegenen en behoeden, moge de Heer de glans van zijn gelaat over jullie spreiden en jullie genadig zijn, moge de Heer zijn gelaat naar jullie keren en jullie welzijn schenken”. En ze voegde eraan toe: “Wij ouders hebben ons best gedaan om jullie de waarden mee te geven die we door onze eigen ouders voorgeleefd kregen en die we de moeite waard vonden om zelf te beleven. Voor ons is het levensvoorbeeld van Jezus altijd heel inspirerend geweest. Met vallen en opstaan hebben wij aan onze relatie gewerkt. En we hebben jullie als kinderen daarin mee genomen. We hebben ons best gedaan. Nu is het aan jullie. Ga dan met onze zegen en maak elkaar gelukkig. Wees een licht en een vreugde voor jullie kinderen. En vergeet in jullie samenzijn niet de mensen die eenzaam en alleen zijn. Het ga jullie goed.” Dat zegen-moment was heel intens. En ook hier moest ik spontaan denken aan Jezus’ hemelvaart. In de beschrijving van het evangelie staat er letterlijk: “Hij hief de handen omhoog en zegende hen. En terwijl hij hen zegende verwijderde hij zich van hen en hij werd ten hemel opgenomen.” Ik hoor Jezus daarbij zeggen: ‘Ik heb mijn best gedaan. Jullie werk is hier en nu, ga aan de mensen zeggen, zeg aan elkaar wat je van mij gezien hebt, bouw verder met jullie medemensen aan het Rijk Gods, bemin, sticht vrede.’

En net zoals de trouwers heel goed weten dat hun vader en moeder hen op een of andere manier met raad én daad zullen blijven steunen, telkens als het nodig is, wisten de leerlingen, weten wij dat de verrezen Christus ons nooit alleen zal laten en dat hij ons zal helpen om in zijn geest te leven. Dat wens ik jullie en mezelf toe op dit mooie feest van Ons Heer Hemelvaart. Zalige hoogdag!

Afscheid en opdracht – enkele gedachten bij Hemelvaart
Handelingen 1, 1-11; Lucas 24, 46-53
Dominicanenkerk van Het Zoute, 30 mei 2019