Ignace d'Hert
Zondag 5 Januari

Vanwaar toch die paniek van koning Herodes en van heel Jeruzalem met hem. En wel omwille van een pasgeboren kind. Een zuigeling zonder de minste politieke ambitie. Jeruzalem beeft omwille van een baby. De beleidslieden en geleerde koppen komen in nachtelijk beraad bijeen om te overleggen welke strategie ze best volgen. Het klinkt bekend in de oren. Dit verhaal wordt terecht feest van de Openbaring genoemd. Het is natuurlijk geschreven na de dood van Jezus, nadat ze zijn optreden hebben meegemaakt, het optreden van een totaal geweldloze predikant. Daarom openbaart dit verhaal de angst van de machthebbers voor deze mens die totaal zonder macht was. Het openbaart tegelijk de onoverwinbare kracht die van deze geweldloze mens is uitgegaan.

Tirannen voelen vlijmscherp de ontwapenende kracht aan van mensen als Jezus. Hij was inderdaad een bedreiging voor de machtigen van Jeruzalem en in het bijzonder voor koning Herodes, de onderdanige joodse zetbaas van de Romeinen.  Zelfs een joodse historicus uit die tijd, Flavius Josephus, schrijft over koning Herodes dat deze permanent in een pathologisch-panische angst verkeerde uit vrees dat iemand hem zou onttronen en om het leven zou brengen. En, zo zegt Flavius Josephus: die man was in staat om alle pasgeboren kinderen in Juda te laten vermoorden uit vrees zelf vermoord te worden.

Koning Herodes heeft talloze volgelingen. De menselijke geschiedenis is getekend door bewust veroorzaakt onrecht dat mensen in het lijden stort en kinderen laat sterven. We zien het dagelijks op onze schermen: er zit iets grondig fout in onze wereld. Hier kunnen we niet blind voor zijn. Tenzij we ons laten verdoven door cynisme of onverschilligheid. Want we weten zo goed dat het anders kan. Ook al hebben we daarom nog geen onmiddellijke oplossing voor de vele problemen. Toch is er die verontwaardiging over zoveel ellende die kan verholpen worden in deze wereld. Dit is geen blijde gedachte in deze kersttijd. En toch, voor de meeste mensen is het pijnlijk droeve lijfelijke ervaring. 

Verontwaardiging opent echter een perspectief. Het feit dat mensen zich niet kunnen neerleggen bij deze feiten, biedt een lichtend perspectief. Daarin schuilt namelijk een openheid naar een andere situatie. Er is enige stoutmoedigheid nodig om het te durven zeggen. De situatie is vandaag vergelijkbaar met het verhaal van de wijzen uit het oosten: ook zij zijn op zoek naar perspectief voor hun leven. Het zijn vandaag de jongeren die de beleidsmensen confronteren: zij voelen aan dat er te weinig ambitie is om de problemen echt aan te pakken. Te weinig inzet om het algemeen belang te behartigen. Een gebrek aan fantasie om boven het eigenbelang uit te stijgen. Er is gebrek aan verbeeldingskracht om te denken vanuit het standpunt van de slachtoffers. Want vanuit het standpunt van hen die de dupe zijn worden andere dingen geopenbaard. De wijzen uit het oosten hebben hun comfortzone verlaten om aan den lijve ervaring op te doen met de concrete leefsituatie van mensen die uitgestoten zijn. Ze zijn bij het kind in de stal geweest. Ze hebben met eigen ogen de schamelheid gezien van het gezin op de vlucht, en ze hebben de geur geroken van de stal. En dat beklijft. Dat is een openbaring.

Het is waar: economische en politieke structuren zijn niet zomaar in een handomdraai te veranderen. En zij die de touwtjes in handen hebben weten ook de publieke opinie te manipuleren. Maar zolang er hier of daar een jonge dame is die het aandurft te vragen: how dare you, zullen de grote heren en de enkele grote dames beven van schrik zoals destijds Herodes in Jeruzalem. Zij willen namelijk doen geloven dat er nu eenmaal structuren zijn in het wereldbeleid die niet zomaar te veranderen zijn. En je merkt dat mensen geneigd zijn dat te geloven. En het is waar dat niemand de gouden sleutel heeft om de situatie om te buigen. Maar het is ook waar dat structuren niet vanzelf groeien als onkruid dat niet te stoppen is. Het is ook waar dat zonder mensen die deze structuren in stand houden, deze niet blijven bestaan. Kijk naar het communisme. Gedurende zo’n 100 jaar leek het onaantastbaar. Onwrikbaar vast. En plots, met de val van de Berlijnse muur was het over en out. Of kijk naar het Vaticaan. Daar zitten ze nog stevig in het zadel. God weet hoelang nog. Maar zelfs daar beginnen sommigen te beven.

Feest van de openbaring. Verontwaardiging doet uitzien naar iets anders. Wat geopenbaard wordt is de enorme ongelijkheid in onze wereld. Verontwaardiging houdt in dat we de openheid bewaren voor een andere, betere wereld. Niemand heeft daar een blauwdruk van. Maar onvrede betekent openheid voor het onbekende. En de weigering het status quo als onvermijdelijk te aanvaarden getuigt van het geloof dat een andere wereld mogelijk is.

En de wijzen uit het oosten? In een droom gewaarschuwd gingen ze niet naar Herodes terug,  maar ze keerden langs een andere weg terug naar hun land. Die andere weg moet worden gebaand. Hij is niet zomaar voorhanden. Alleen al gaande wordt die weg gebaand.