14e zondag door het jaar : Wie denkt hij wel dat hij is?
Soms zijn wij geneigd te denken dat de mensen in Jezus' tijd minder moeite hadden om in Jezus te geloven omdat zij hem bezig zagen. De realiteit is heel anders. Toen Jezus in zijn dorp predikte, zeiden de mensen onder elkaar: waar heeft hij die wijsheid vandaan?

In onze tijd denken we dat een meer menselijke en minder goddelijke Jezus toegankelijker is. Natuurlijk is de menselijkheid van Jezus heel belangrijk. Wie was menselijker dan Jezus? Maar zou het werkelijk zijn dat deze Jezus méér overtuigingskracht zou hebben? Jezus is nu één van de velen. Het westen heeft afscheid genomen van het christendom als allesbepalend beeld. De vraag is nu: waarom zou je voor Jezus moeten kiezen? Omwille van de kwaliteit van zijn leven of omwille van zijn menselijkheid? Maar wie zal hier uitsluitsel geven?

Je kan niet anders dan luisteren naar Jezus vanuit een bepaald “geloof”. Dat ontbrak niet bij de mensen van Nazareth. Zij geloofden in God. Maar dat God zich verbindt met deze mens, die ze vroeger allemaal gekend hebben vanaf de schoolbanken, dat is iets dat gewoon in hen niet opkomt. Jezus was verbaasd over het gebrek aan geloof bij zijn dorpsgenoten. Wat hij overal in Israël zag, zag hij nog meer hier in Nazareth: een totaal gebrek aan geloof. Het is dit gebrek aan geloof dat Jezus' kracht lijkt te beperken. Hij kon daar niet veel wonderen doen, zegt de evangelietekst, tenzij enkele zieken de handen opleggen. Je kunt het de mensen van Nazareth niet verwijten.

Als christen staan we in een geloofstraditie. Misschien is het in onze tijd allemaal minder duidelijk, maar er is wel een openheid als je in de traditie staat. Toch bestaat het risico dat we op Jezus gaan projecteren, hem op onze eigen wijze zouden “invullen”. Een menselijker Jezus kan ons ook uit het oog doen verliezen dat Hij iets te zeggen heeft, en niet altijd wat wij denken. Ook wij kunnen gemakkelijk vergeten wie Jezus is en wat Hij voor ons wil zijn, en een menselijk woord dat ons beter uitkomt in de plaats stellen van het Woord van God dat ons uitdaagt.

Wat was precies zo ergernisgevend aan Jezus’ spreken? Dat hij sterke taal sprak, heel kritisch was? Wat zou hij dan volgens ons gezegd hebben? Dan begint het invullen: we hebben voorgebakken ideeën hoe Jezus zou moeten zijn.

Wat maakte het zo moeilijk voor de Nazareners om naar Jezus te luisteren? In het evangelie van Lucas wordt misschien wel een tipje van de sluier opgelicht: Jezus bracht een uitermate blijde boodschap, vervuld van hoop. Net dat maakte zulke agressieve reacties los. En toch waren de mensen in Nazareth geen religieuze fundamentalisten. Dat bestond toen nog niet.

Een blijde boodschap is zo moeilijk hoorbaar als je zelf niet goed in je vel zit, als je bitter geworden bent of sceptisch. Als het leven te zwaar is geworden, te bedreigend, te pijnlijk. Dan komen bepaalde worden, bv. net over de blijde boodschap, te goedkoop over. Jij hebt gemakkelijk praten!

De joden leefden in Jezus’ tijd onder Romeinse bezetting. Zij leefden als gelovigen, misschien minder streng in Galilea dan in Juda. Maar er was zoveel druk, zeker in kleine gemeenschappen. Iedereen had het moeilijk, het was overleven. Er was geen plaats en geen tijd voor een blijde boodschap. Zelfs niet voor genezing en bevrijding. Soms komt het gewoon niet op dat je geen slaaf moet zijn van een negatieve toestand. Een zoveelste prediker die opriep tot verandering. Maar wij doen al zoveel ons best! En in een gemeenschap met sociale druk is er meestal weinig steun.

De eerste lezing is nochtans vrij streng voor de weerstanden van het volk van Israël. Jullie zijn een opstandig volk, zo wordt gezegd. Het gaat er niet over dat mensen perfect moeten zijn. Maar er is soms iets dat ons afsluit van de goede boodschap. De God van de Bijbel is niet vertoornd omdat mensen het zwaar hebben en ontmoedigd geraken. Het probleem is dat ze zich afsluiten, dat moeilijkheden van het leven hen doen vastrijden in een negatieve mentaliteit, een weigering. Het is een boosheid die we niet willen zien, want perfecte gelovigen hebben geen boosheid. We staan zo vaak in de ontkenning.

Boosheid mag er zijn; probleem bij de Nazareners is dat die boosheid en die afwijzing iets structureels gekregen hebben. Gewoonlijk wijst dit op iets wat we niet verwerkt hebben. Het verhaal gaat hier eigenlijk over de “zonde van de oude getrouwen”. De “echte” zondaars uit het evangelie waren zo weerspanning niet. Integendeel, zij waren blij dat Jezus hen uit hun isolement hielp. Maar als je het voor jezelf niet wil zien dat je zwak bent?

Zo vertelt de tweede lezing over de “doorn in het vlees” bij Paulus. Niemand weet wat dat was, maar het was iets dat hem hielp dicht bij zijn eigen realiteit te blijven, anders kon hij zich verliezen in je eigen ronkende woorden, in een tekst die je zomaar vlotjes uit de mouw schudt. Paulus had zijn zwakheid al aanvaard; daarom kon hij er mild tegen zijn, geweldloos en vredevol. Het stond de communicatie met anderen niet meer in de weg.

Het is niet onze eigen onvolmaaktheid die de dialoog met God of met anderen in de weg staat. Probleem is het onverzoend zijn met onszelf, en soms zit dit diep in onze eigen manier van gelovig-zijn ingebakken. Geen nood, je kunt dit in dialoog brengen met God en met vertrouwenspersonen. Als je zelf de ervaring hebt van aanvaard te zijn, kun je dat zelf ook doen t.a.v. anderen.

Overal waar Jezus komt, werkt hij iets naar boven. Hij deed dit niet voor zijn plezier, maar God werkte in hem. Overal waar Jezus kwam, werd op één of andere wijze het verschil tussen licht en donker duidelijker. In plaats van ervan weg te lopen, blijf je het beter erkennen. Door dit in dialoog te brengen met Jezus, licht in ons duister, zullen we al van een zekere zwaarte bevrijd worden en zullen we anders naar ons leven kunnen leren kijken. Misschien zullen we het dan ook beter zien als God voorbijkomt… in ons dorp dat Nazareth heet.