Toen Lucas deze tekst over een naderende catastrofe neerschreef, was Jeruzalem reeds verwoest, waren duizenden Joden meegevoerd in de triomftocht in Rome en waren nog eens duizenden opstandelingen vermoord. Jeruzalem was een woestenij geworden, het land was zijn oriëntatie verloren en ook de eerste vervolgingen van christenen voltrokken zich. Om de tragiek van het gebeuren nog te versterken beschrijft Lucas hoe ook de natuurelementen en heel de hemelse orde in verwarring zijn. Iedere christen herkende zichzelf en zijn situatie in deze beschrijving. Het is nauwelijks te geloven, maar net in die situatie plaatst hij een oproep van hoop. Richt uw hoofden omhoog, want uw verlossing komt nabij. Hoe kunnen belofte en wanhoop, chaos en perspectief tezamen gaan? En wat leert ons dat voor de Advent die vandaag begint?

Je kan wel allerlei redenen bedenken om te verklaren hoe in de diepste ellende plots een omkeer komt. Er is het algemeen gekende principe van Yin-Yang dat beschrijft hoe elke Yin een onbewuste kern van Yang heeft en omgekeerd. In alles wat gebeurt zit al een kern van het omgekeerde. Tijdens de winter groeien al de knoppen van de lente, in het diepste verdriet zit al een kern van omkering. Of je hoort wel eens verhalen in fundamentalistische, christelijke kringen hoe het slecht met iemand ging, heel slecht, tot hij helemaal aan de grond zat, maar toen werd hij geraakt door de onverdiende genade van Christus en was hij gered.

De beide verklaringen hebben iets mechanisch, alsof automatisch wanhoop plaats maakt voor hoop. Maar we weten best dat in veel gevallen wanhoop ook wanhoop blijft en verdriet maar geen oplossing vindt. De kracht van de hoop heeft in ons geloof een andere wending en is een belangrijke aanzet om de Advent te beginnen. In de christelijke iconografie wordt hoop voorgesteld met het beeld van het anker. Hopen is contact krijgen met de bodem, met datgene wat vastheid kan geven. De Franse filosoof Gabriel Marcel schreef daarover prachtige bladzijden. 

Hoop, zo schrijft hij, is geen momentaan gevoel of een verlangen, het is ook geen optimisme dat gelooft dat alles wel terecht zal komen. Het is een houding van verzet, maar anders dan opstandigheid. Het tegendeel is wanhoop en defaitisme waarin het leven verstart en alles ijzig kil wordt, maar toch groeit hoop altijd vanuit een situatie van gevangenschap of ballingschap

Wat is het dan wel? Het is een proces van uitzuivering, en hoe puurder de hoop wordt des te minder slaat hoop nog op dit of dat, maar wordt ze een manier van zijn. (Plus l’espérance sera pure, plus elle portera, non pas sur un ‘objet’, mais sur un mode d’être.) Door een proces van uitzuivering hopen we niet meer dat dit of dat zal veranderen of zal gebeuren, maar ontwikkelen we een levenshouding met een perspectief.

Er is ook een intens verband tussen hoop en geduld, schrijft Marcel. Je ziet verwachtend uit ook al zijn de feiten niet zo positief. En nog: hoop is verbonden met nederigheid en terughoudendheid vooral tegenover diegenen die zich wanhopig voelen. Je mag hen niet overdonderen, maar blijft hen nabij gedragen door de kracht van hoop. Tegelijk is hoop wezenlijk verbonden met de ander. J’espère en toi pour nous. Ce n’est pas en moi mais en toi que je mets ma confiance. Stel je voor dat je op vandaag zegt tegen een vluchteling: Ik stel mijn hoop op jou in het belang van ons allen. Of tegen iemand die doodziek is of neergeslagen: ik draag jouw wanhoop en verbittering, want jij zult ons redden. Het lijkt wel iets bovenmenselijk en daarom is hoop wezenlijk verbonden met de Blijde Boodschap. Niet als een trampolinesprong vanuit de ellende naar de genade, maar als dat samenspel van Belofte en Nabijheid met onze diepste innerlijke kracht. De twee zijn tezamen nodig om de verankering van hoop te ontdekken.

De Advent die vandaag begint beweegt zich op de grens van een wereld die onverlost en wanhopig is, van mensen die terneergedrukt zijn en toch kracht hebben om zich op te richten. In die sfeer en vanuit die kracht zingen we het aangrijpende ‘Rorate caeli’, moge de hemelse dauw over onze verdroogde aarde komen.

Marcel Braekers
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.