Die eerste lezing is van de hand van de heer Baruch. U hebt waarschijnlijk nog nooit van deze mens gehoord. Hij schrijft ergens in de tweede eeuw vC. Het is de tijd dat de Griekse cultuur overheersend geworden is in heel het Middellandse zeegebied. Met haar nieuwe ideeën en gebruiken dreigt zij de joodse traditie onder de voet te lopen. De tekst van de heer Baruch wil tegengas geven. En geef toe: het is een optimistische tekst.

En dan is er de tekst van Lucas. Lucas gedraagt zich als politiek journalist. Hij begint met de opsomming van al de ministers van al die deelregeringen die op de een of andere manier de verschillende gewesten onder controle moeten houden. In die context verschijnt een uiterst kritische figuur. Johannes de doper. Ook hij gelooft dat een nieuwe toekomst mogelijk is.

Beide auteurs geloven dat God redding brengt. Dat is gemakkelijk gezegd. Maar wat betekent dat? Hoe kunnen we ons dat voorstellen? Het is toch niet zo dat daar boven iemand in een machinekamer aan allerlei knoppen zit te prutsen en dat die af en toe een gelukschot afschiet. Dat allicht niet. Misschien geloven Baruch en Lucas wel dat er in de geschiedenis een kracht ten goede werkzaam is. En dat die kracht ons mee wil nemen in een dynamiek die vooruit stuwt naar een betere toekomst. Zoiets. En dat we dat niet opgeven. Dat we op die kracht onze hoop stellen. Je hoort natuurlijk ook mensen die de hoop laten varen. Ze vinden dat al dat gepraat over een betere wereld een aflopende zaak is. En dat het met het geloof ook zo is. Welnu, we kunnen en mogen de hoop niet opgeven. Hoop is een plicht. A moral duty.

Maar voorlopig bevinden we ons nog in de woestijn. Met Baruch en Johannes de doper. Dat is plaats van bezinning. De tijd dat we vragen stellen. Tot inkeer komen. Waar gaan we naartoe? En wat laten we achter, omdat het achterhaald is of niet meer van toepassing?

Laat het ons aan de paus vragen. Die mens moet dat toch wel weten. Maar Franciscus is natuurlijk een beetje apart. Hij vraagt vooral onze medewerking. Hij wil een kerk die beter aansluit bij de tijd waarin we leven. En hij vraagt aandacht voor de maatschappelijke thema’s die vandaag aan de orde zijn. Dat we ons dat aantrekken. Klimaat, racisme, betaalbare woningen, vluchtelingen. Hij vraagt dat we meewerken aan een leefbare wereld. Want we hebben allicht nog nooit zo goed als vandaag gevoeld hoe precair onze welvaartssituatie is. Dat de leefbaarheid van deze wereld op het spel staat. En dat niemand zich kan onttrekken aan zijn/haar verantwoordelijkheid.

Daarnaast wil Franciscus ook nog iets met de kerk zelf. Hij roept de gelovigen van hoog tot laag op om mee te werken aan een levende gemeenschap. Daartoe moeten een aantal zaken achter gelaten worden. Dat leren we van de geseculariseerde wereld. Er zijn namelijk inzichten gegroeid die de kerk niet naast zich neer kan leggen. Zoals de universele verklaring van de rechten van de mens. Deze is van 1948. Ik geef twee voorbeelden. De scheiding der machten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht). Dat zou voor de kerk een enorme stap vooruit zijn. Vooral naar aanleiding van het seksueel misbruik is dat duidelijk. Iemand kan niet tegelijk partij en rechter zijn. Tweede voorbeeld: de erkenning van de gelijkheid en gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Op alle gebied.

Vasthouden aan achterhaalde tradities die zogezegd van hierboven komen is dwaas en onrechtvaardig. We gaan toch niet de besnijdenis opnieuw verplicht maken. Of het verbod op varkensvlees. Dat zijn nochtans Bijbelse voorschriften. En toch kun je ze bezwaarlijk vrucht van goddelijke openbaring noemen. Ze bieden gewoon een spiegel van de cultuur waarin die mensen leefden. Meer niet.

Wat willen we bewaren ? De betekenis van Jezus, beleden als de Christus. Jezus is geen schimmige figuur uit een ontoegankelijk verleden. Jezus is mens van vlees en bloed, geboren uit joodse ouders. Hij is geen fantasie, geen halfgod, maar mens ten voeten uit. Zijn levensverhaal is een blijvende bron van inspiratie voor wie in zijn voetspoor wil treden. Hij is de gastheer die ons blijft uitnodigen aan zijn tafel als zijn bondgenoten en lotgenoten.