We hoorden Jezus zeggen dat hij de geest van waarheid zou zenden aan zijn leerlingen. Hij heeft zeker niet ingeschat welke chaos en verwarring die geest zou veroorzaken. Er is om de waarheid gestreden en oorlog gevoerd. De geest van God zat gewrongen in een koude oorlog die gevoerd binnen het christendom tussen katholieken en protestanten, Orthodoxen en Anglicanen. Ook de grote monotheïstische godsdiensten – joden, christenen en moslims – droegen elkaar niet bepaald een warm hart toe. Ook zij hebben elkaar de duivel aangedaan en meer dan dat. En het moet gezegd: zelfs de missionering is niet alleen met veel geweld gepaard gegaan, er zijn ook hele culturen gewoon van de kaart geveegd. Zo gaat het inderdaad wanneer men waarheid verstaat als een blok graniet die van boven op onze aarde is neergedonderd.
Had Jezus ons niet beter een geest van redelijkheid beloofd. Dat zou veel beter zijn geweest, dan die absolute waarheid waar mensen bij zweren. Redelijkheid onderstelt namelijk overleg, samenspraak, openheid voor ontwikkeling en evolutie, aanpassing aan nieuwe omstandigheden. Redelijkheid staat open voor de inzichten van anderen. Redelijkheid betekent zin voor relativiteit. En dat kan niet gemist worden.
Redelijkheid kan ons bijzonder helpen om een dreigend simplisme te vermijden. Ondanks alles hebben wij toch de neiging onszelf te beschouwen als de meest geciviliseerde godsdienst van alle. Alle anderen komen een eind achterop. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop godsdiensten naar hun heilige boeken en geschriften kijken. Wij hebben onze Bijbel, die toch als het woord van God beschouwd wordt. Tot je er begint in te lezen. Het gaat er lang niet altijd fraai aan toe. Er zijn natuurlijk verhalen die een bijzondere schoonheid uitstralen. Maar er staat even veel geweld te lezen, en oorlogen, en overspel, en kinderen die in het vuur geworpen worden ter ere van God. Niet alles is stichtende lectuur.
Redelijkheid leert ons dat waarheid niet in de boeken staat. Ook niet in de bijbel. Alle boeken, van welke godsdienst ook, zijn door mensen geschreven. Stuk voor stuk hebben ze hun rijkdom aan ervaring én hun beperkingen. Maar niemand kan onfeilbaarheid opeisen. Dat is ook zo voor de Bijbel, en het is bij andere godsdiensten niet anders. Maar toch voelen we aan dat in alle tradities, en door alle beperkingen heen gezocht wordt naar de volheid van leven. Daarin kunnen we elkaar herkennen, hoe verschillend het voorkomen ook mag zijn.
Wanneer we in contact komen met andere vormen van religie, dan vallen ons in eerste instantie de eigenaardigheden op, de verschillen. Meestal is dat slechts de buitenkant. Het gevaar is reeël dat we niet voorbij de buitenkant geraken en dat we bij de eigenaardigheden van de buitenkant blijven hangen. Wie echter de vraag stelt naar de kern van die verschillende visies komt tot een verrassende ontdekking. Hoe dichter we bij het hart van een godsdienst komen, hoe beter we elkaar leren begrijpen in een gedeelde zoektocht naar waarheid en waarachtigheid. Daarin herkennen we de rijkdom van een veelkleurigheid waar Pinksteren toch voor staat.
Meer dan ooit zijn we ons bewust geworden dat we wereldburgers geworden zijn. Onze leefwereld kent nauwelijks nog grenzen. We zijn ons bewust geworden van de verschillende vormen van religiositeit en van spiritualiteit. We mogen hopen dat ze elkaar kunnen bevruchten.
Als God bestaat dan is hij de god van alle mensen, dan is zijn werkzaamheid in heel de geschiedenis aanwezig. Niet alleen in het christendom. Wereldwijd zijn mensen met elkaar in gesprek over wat in dienst staat van het leven en wat afbraak van leven betekent. Waar dit ook gebeurt herkennen we een goddelijke presentie. Dat betekent zeker niet dat we met zijn allen tot één en dezelfde godsdienst kunnen herleid worden. Er kan geen sprake zijn van versmelting. We kunnen ons wel open stellen voor de verscheiden wegen langs waar mensen het mysterie van het leven benaderen. Daarin kunnen we met zijn allen leren van elkaar. Daarom is verscheidenheid juist rijkdom. We willen graag tochtgenoten zijn die zich laten leiden door redelijkheid en waarachtigheid. Op die weg komen we elkaar zeker tegen. Op die weg kunnen we elkaar tot zegen zijn.
