Het vuur maakt het hout zo mooi als het vuur zelf
Het evangelie van Lucas is één lange reis naar Jeruzalem. Onderweg gaat Jezus in gesprek met de mensen, hij klaagt schijnheiligheid en hebzucht aan, hij vertelt parabels en geeft de raad om onbezorgd en vertrouwvol te leven. In de evangelielezing van vandaag gaat het er heftig aan toe: vuur dat moet branden, een doop die moet ondergaan worden, geen vrede, maar verdeeldheid en familieruzie! Spoort dit wel met de boodschap van liefde en vrede?
Vroeger in het evangelie hoorden we al dat het optreden van Jezus conflicten uitlokte. Na zijn preek in de synagoge van Nazaret hadden de toehoorders Jezus de stad uitgedreven om hem in de afgrond te duwen. Toen ging hij midden tussen hen door en vertrok. Jezus wist dat hij een ongemakkelijke boodschap bracht die weerstand opriep bij de toehoorders en tot verdeeldheid zou leiden. Maar moest hij dan zo scherp zijn en de profeet Micha citeren: “De zoon veracht zijn vader, de dochter verzet zich tegen haar moeder, de schoondochter tegen haar schoonmoeder, en huisgenoten blijken vijanden.”
Het uit elkaar vallen van familiebanden zou een teken zijn voor het nabije einde der tijden. Jezus lijkt dit hier toe te passen op zijn komst; de keuze voor of tegen hem kan de nauwste familiebanden onder druk zetten. Misschien gebruikte hij deze sterke en kleurrijke uitdrukking om zijn aanbevelingen en waarschuwingen kracht bij te zetten. Voor Jezus kiezen is een belangrijke en diepgaande levenskeuze. Familierelaties zijn belangrijk, maar je moet kunnen loskomen uit een strak familieverband om deel te worden van een grotere gemeenschap. De sterke uitspraken van Jezus moeten ons onrustig maken, want hij brengt vuur in de wereld.
De zinnen over de doop en het vuur vinden we alleen in het evangelie van Lucas. Waren dit uitspraken van Jezus die de ronde deden en door Lucas werden opgepikt? Wat hun context was zullen we nooit weten. De doop verwijst naar het lijden in Jeruzalem en uit het ontsteken van het vuur spreekt een grote gedrevenheid. Vuur trekt ons aan en boezemt ook vrees in. Er zijn vreugdevuren, maar ook verwoestende branden. Welk vuur wil Jezus brengen en wat wil hij ermee bereiken? Nog onder de indruk van de familieruzie denken we gemakkelijk aan een straffend en vernietigend vuur. Laten we “Ik ben gekomen om op aarde een vuur te ontsteken, en wat zou Ik graag willen dat het al brandde!” even als alleenstaande uitspraak beluisteren. Kan je het vuur dan niet begrijpen als begeesterende liefde? Vanuit het lied “Veni Sancte Spiritus, tui amoris ignem accende”, “Kom, Heilige Geest, ontsteek het vuur van uw liefde” klinkt de bede van Jezus heel anders. Als Jezus vuur brengt, kan hij ons doen ontbranden en ons veranderen in nieuwe mensen. Aansluitend bij zijn gedicht “Donkere nacht” heeft Joannes van het Kruis (1542-1591) een uitgebreide commentaar geschreven om zijn mystieke weg uit te leggen. In het commentaar op het tweede vers van de eerste strofe:
In een nacht, aardedonker,
in brand geraakt en radeloos van liefde,
brengt Joannes een mooie bezinning over de loutering door het vuur. Hij beschrijft gedetailleerd het verbrandingsproces van een blok hout om uit te leggen hoe het goddelijke liefdesvuur de ziel zuivert en tot contemplatie brengt. De eerste vlammen maken het hout geleidelijk droog. Het vuur drijft het vocht uit het hout, het laat als het ware het hout schreien. Daarna maakt het vuur het hout zwart, donker en vies. Het hout heeft lelijke en duistere eigenschappen, maar die worden er door het zuivere vuur uitgedreven. Tot slot doet het vuur het hout ontbranden. Het vuur vormt het hout om tot vuur, het vuur maakt het hout zo mooi als het vuur zelf. Het hout heeft de eigenschappen van het vuur overgenomen: het is droog en maakt droog, het is warm en maakt warm, het is helder en maakt helder, het is ook veel lichter dan tevoren. Het vuur heeft dit allemaal teweeg gebracht in het hout.
De vergelijking over het vuur en het hout toont ons een manier om het vuur dat Jezus brengt als een bevrijdend vuur te zien. De boodschap van Jezus is als vuur dat mensen warm maakt voor de boodschap zodat ze de boodschap gaan beleven en uitdragen.
Bron: Via het hoofdstukje “vuur” in Kick Bras, Oog in oog, Christelijke mystiek in woord en beeld, vond ik Joannes van het Kruis, Donkere Nacht, Boek II, Hoofdstuk 10
