Wie ooit slachtoffer is geweest van geweld en onrecht, weet wat het betekent om geen verweer te hebben, wanhopig te zijn en afhankelijk van anderen wiens hulp je nodig hebt omdat je het alleen niet meer aankunt. Wie slachtoffers beluistert, wordt diep getroffen door de traumatische gevolgen van roekeloze bestuurders die kinderen en bejaarden van de weg maaien, soldaten die verkrachten, mensensmokkelaars die wanhopigen gebruiken voor eigen gewin, rechters die gefolterden tot zwijgen brengen, treiteraars die er plezier in vinden om te blijven pesten, gewetenloze bedrijfsleiders die de natuur verontreinigen en de gezondheid van mensen kapot maken.
Deze genadeloze realiteit en dit geweld wordt in het bijbelverhaal opgeroepen : ‘En toen kwam Amalek.’ Onverwachts overvalt Amalek de vluchtelingen die nog maar net ontkomen zijn uit slavernij en vermoeid ronddolen in de woestijn. Op een laffe wijze valt hij hen aan in de rug, in de achterhoede, daar waar de zwaksten lopen : de moeders met kinderen , de zieken, de meest vermoeiden. De naam Amalek staat voor het recht van de sterkste, voor geweld dat beschadigt en vermorzelt wat waardevol en kwetsbaar is. Als Amalek komt, bedreigt hij de droom van een wereld van gerechtigheid en vrede. Amalek haalt de idealen van de Thora neer en wil altijd en overal het lied van bevrijding tot zwijgen brengen. Amalek verscheurt het sociale weefsel, treft meedogenloos de zwakste en de vreemdeling. Daarom staat het Amalekvolk symbool voor dé vijand van God en het volk van God. Daarom ‘strijdt God tegen Amalek, van geslacht tot geslacht.’
De verantwoordelijkheid voor deze zware strijd komt in dit bijbelverhaal -merkwaardig genoeg- volledig in de handen van mensen. In dit fragment geen spectaculaire beelden van een God-bevrijder die Egypte treft met plagen, de zee opensplijt, de vijand vernietigt. Geen euforische toon, geen liederen van bevrijding meer. Neen, in dit woestijnverhaal heeft het volk weliswaar al geproefd van een leven-in-vrijheid, maar om die vrijheid blijvend gestalte te geven, moet het nu zélf de strijd tegen Amalek leren voeren, zelf verantwoordelijkheid opnemen. Nog maar net bevrijd uit Egypte duikt opnieuw al de twijfel op : is God wel in ons midden, of niet? ‘Woestijn’ betekent in de bijbel altijd leertijd, oefentijd. Het traject door de woestijn is moeilijk en lang, loopt van een land van benauwdheid naar een land van vrijheid maar telkens opnieuw kruist Amalek hun pad en zet hun toekomst op het spel. Met Amalek kan en mag men geen compromis sluiten, omdat het leven van de meest kwetsbaren op het spel staat. Dus moet men in grote getale de barricades op.
Het is cruciaal in deze strijd dat de leidinggevenden hun inzet kunnen volhouden. Gelukkig heeft Mozes trouwe ‘stafmedewerkers’. Ontroerend hoe zij voor hem zorgen zodat hij kan zitten als hij te moe wordt. Hoe zij zijn armen ondersteunen en hem helpen om de staf van God hoog te blijven houden, zodat “Mozes’ handen trouw waren tot aan zonsondergang.” Samen de moed erin houden is zo wezenlijk in de strijd tegen Amalek. Jeanne Devos die zich in India al jarenlang inzet voor mensenrechten zei hierover, op een moment dat de grond verdween onder haar voeten toen ze een onrechtvaardige uitspraak hoorde van een rechter : “ Op dat moment had ik het gevoel dat ik het niét meer volhield om op te tornen tegen al die machten en systemen die samenspannen tegen de zwakken. Maar ‘s anderendaags vertelden mensenrechtenactivisten en -advocaten me dat ze juist van die afschuwelijke uitspraak gebruik zouden maken om een stap vooruit te zetten. De kracht van anderen is dan de bron van mijn volharding.”
Mozes, Aaron en Hur blijven samen hun ogen richten op het visioen van God, een visioen dat zo radicaal tegengesteld is aan de meedogenloze Amalekkrachten die samenspannen om de weerlozen te treffen. Net zoals Jezus zijn vrienden en vriendinnen aanspoorde om te blijven bidden, zo kan ook Mozes -dankzij de ondersteuning- biddend blijven, zijn handen omhoog geheven, als een zegening en inspiratiebron voor anderen. Ook Jeanne Devos geeft gebed en meditatie een plaats in haar leven en haar gemeenschap. Inzet én gebed horen samen, en de kracht zit in hun combinatie.
Bidden is een oefening om ons leven te blijven toetsen aan dat visioen van dat Rijk van God opdat het werkelijkheid mag worden, zowel in ons eigen leven als in de samenleving. Dit vraagt een persoonlijke onderscheiding om uit te maken wat echt belangrijk is in ons leven, maar dit is evenzeer een gemeenschappelijke taak : in dialoog gaan en zoals Aäron en Hur deden voor Mozes, elkaar bemoedigen en bekrachtigen. Proberen zo te leven dat wij Godsverbonden kunnen blijven, dat wij in alle grote en kleine dingen sporen van God en zijn droom willen vinden én ook willen scheppen en daar graag deel van willen uitmaken. Een bidden leven in overgave leert ons de onzekerheid te omarmen van een toekomst die nog moet geschreven worden en leert ons aanvaarden dat de resultaten onvoorspelbaar zijn en pas langzaam zichtbaar worden.
Tijdens de pandemie werd er soms een flard zichtbaar van die nieuwe wereld, met applaus voor de verzorgenden, met steun voor wie het financieel moeilijk had. Directieteams en leerkrachten die in de chaos en in het woud van reglementen hun onderwijs aan kinderen en hun zorg voor elkaar niet lieten slabakken. Vrijwilligers in armoedeorganisaties die de voedselbedeling dag na dag bleven organiseren, terwijl anderen zich achter hoge digitale muren verschansten en mensen in de achterhoede nog meer aan hun lot overlieten.
Het bijbelverhaal van deze week rekt onze verbeeldingkracht op: met beelden van moedige leidinggevenden, toegewijde ondersteuners, respect voor wie op de barricades staat en een klein biddend groepje. In de hoop dat wij samen onze armen niet laten zakken in de lange transitie waar we voor staan: klimaatverandering, vluchtelingencrisis, pandemieën, toenemende armoede.
Het verhaal wil ons bemoedigen. Altijd zijn er mensen die Amalek weerstaan: mannen en vrouwen die leren omgaan met een onvolmaakte wereld, levend vanuit een verdiept vertrouwen. Gelovigen vermoeden dat uiteindelijk hun inspanningen voor een rechtvaardig en hartelijk samenleven, door God worden omarmd en gedragen. Zo zijn ze voor elkaar en voor wie hun ondersteuning nodig heeft, bron van moed en volharding.
