In het evangelie richt Jezus zich tot zijn leerlingen. Hij gebruikt een beeld dat moet illustreren welke houding van de leerlingen verwacht wordt. En dat valt echt niet mee. Hij gebruikt het beeld van knechten die tot het uiterste onderdanig zijn aan hun meester. Tot in het absurde. Want zo voelen wij dat aan. Geen woord van dank of waardering. Niemendal. En de knechten lijken dat zomaar te slikken. “Wij zijn maar knechten wij hebben enkel onze plicht gedaan”. Is dat geen slaafse onderdanigheid? Is het dat wat Jezus verwacht van zijn leerlingen?
Het tafereel vertrekt vanuit het standpunt van een agrarische samenleving uit lang vervlogen tijden. De landbouwerstiel wordt er gedragen door dienstknechten en eigenaars die op elkaar zijn aangewezen. Alleen door samenwerking kan het bedrijf overleven. Alleen door een verantwoordelijkheid die samen gedragen wordt. Maar: de boer is baas. Dat spreekt voor zich. Zo is het ook in Jezus’ dagen. Daar is ongelijkheid inderdaad een vanzelfsprekendheid. Dienstknechten en slaven horen bij de samenleving van die dagen.
Dat hebben we achter ons gelaten.
Dat zeggen wij vandaag met groot gemak. Maar eigenlijk heeft het beeld van die knechten eeuwenlang gegolden als onderdeel van de algemeen geldende maatschappelijke orde. Uiteraard op een andere manier, in andere werkomstandigheden. De wereld is natuurlijk veranderd. Wetenschap en techniek hebben ingrijpende veranderingen met zich gebracht. Ook de slaafse onderdanigheid hebben mensen van zich afgeschud. Dat hebben we onder meer te danken aan de emancipatiebewegingen die in de vorige eeuw voor het voetlicht zijn getreden. Zij hebben onze kijk op de wereld en op onze samenleving wezenlijk veranderd.
Denk alleen maar aan de arbeidersbeweging en de vrouwenbeweging die sinds het begin van vorige eeuw belangrijke stappen hebben gezet. Vandaag heeft ons bewustzijn zich verder verruimd tot een meer globale kijk op de wereld. We krijgen inzicht in de wereldwijde verbanden die onze manier van leven beïnvloeden. Tot op vandaag. Meer dan ooit vandaag. Het maakt ons bewust dat een hieuw soort emancipatie nodig is. Dat we uitbreken uit de patronen die ons vandaag gevangen houden. De patronen die de absolute waarde van het individu voorop stellen. Het autonome individu. De centrale waarde van deze tijd. Let wel: het is heel terecht dat mensen opkomen voor hun rechten. Voor hun gelijkwaardigheid. Maar we kunnen niet blind zijn voor de behoefte aan een nieuwe samenhorigheid. Een nieuwe verantwoordelijkheid. Exclusieve zelfbetrokkenheid leidt tot een steeds maar escalerende agressie.
Emancipatie doet zich ook voor op persoonlijk vlak. Denk aan de manier waarop relaties worden aangegaan. Tot voor enkele decennia werd het huwelijk als onontbindbaar en de eeuwige trouw als heilig beschouwd. Vandaag is gelijkwaardigheid in seksuele geaardheid een verworvenheid. Recent mochten we ons verheugen in het standpunt dat de Vlaamse bisschoppen hebben opgenomen. Een pleidooi voor het zegenen van relaties van mensen van hetzelfde geslacht. Het zal niet voor iedereen evident zijn. Maar het is onmiskenbaar een stap die aansluit bij het hedendaags levensgevoel. Het is tevens een voorbeeld van de relativiteit van wat ooit als onveranderlijk is doorgegeven.
Emancipatie is eveneens nodig in de kerk. In haar organisatie. Wellicht kunnen we inspiratie vinden in andere christelijke kerken waar mannelijke en vrouwelijke voorgangers de dienst verzorgen. Waar ze ook de bediening van de sacramenten op zich nemen. Want, ook wat betreft de sacramenten komen er geen richtlijnen vanuit de hemel. De organisatie van het kerkelijk leven is mensenwerk. En is dus onderhevig aan de veranderende tijd waarin wij leven.
Ten slotte: emancipatie kan maar vruchtbaar zijn wanneer zij gedragen wordt door vertrouwen. Vertrouwen is een basiswaarde. Misschien was dat in een agrarische samenleving van Jezus’ tijd meer voor de hand liggend. Maar als grondhouding blijft ze van kracht. Dat verandert niet. Vertrouwen in onszelf en in elkaar. Laat ons bidden om gesterkt vertrouwen.
