Lucas schrijft zijn evangelie vele jaren na Jezus’ dood.   Vanuit de overrompelende ervaring van Pasen en Pinksteren componeert hij een ontroerend kerstverhaal.  Hierin verwoordt Lucas de vreugde over Jezus’ bevrijdende boodschap,  maar evenzeer de onduidelijkheid en verwarring over de diepere betekenis van zijn woorden en daden.

Lucas opent zijn geboorteverhaal met de jonge moeder Maria. Hij schetst haar als de belichaming van het vernederde, uitzichtloze volk van die dagen.  Dat volk is zonder toekomst. Het woont onder militaire bezetting, onder de Pax Romana, in een leeggeroofd land.   Maar toch zingt deze Maria :   “Jk ben een gewoon dienstmeisje, maar groots is het wat de Levende met mij doet. God heeft mij gezien en weggehaald uit vernedering.  Rijken zendt Hij heen met lege handen en armen tilt Hij op.” 

In dit lied worden het toekomstloze volk én deze jonge vrouw opgetild naar het licht van een nieuw begin.  Het is een lied over een ervaring van aangeraakt worden door iets dat groter is dan onszelf.  Over deel uitmaken van een gebeuren dat toekomst en vrede brengt.   Maria en haar zoon Jezus zijn mensen in wie die geest van God aan het licht is gekomen.

Helemaal in de lijn van de Schiften componeert Lucas een geboorteverhaal, waarin Maria én de herders vernemen dat de  Messiasbelofte – door de profeet Micha verbonden aan Betlehem -  in vervulling is gegaan in deze stad van David, en in dit kind.    

In de Hebreeuwse bijbel wemelt het van goede en bekwame herders, zoals Mozes of  David, die de weg  wijzen naar God.   De herders in dit verhaal van Lucas leven echter aan de rand van de samenleving.  Het zijn gemarginaliseerden, op vele plaatsen niet welkom, onbekwaam bevonden om te getuigen in rechtbanken. Maar Lucas acht hen hoog :  zij zijn het die als eersten de betekenis van Jezus begrijpen.

Waarom zij?  Wat hebben zij gezien en begrepen dat anderen niet zien en niet begrijpen?  De herders hebben van de engelen gehoord dat het reddende werk van God groots is in het kleine, zoals in dit kind en deze ouders.   Zij weten hoezeer daden van onbevangen aandacht en nabijkomen, vrede en vreugde brengen : uitgesloten mensen niet langer bevangen door angst maar in een licht dat de duisternis doorbreekt.  Er wordt wat afgezongen en gejubeld om de ontroering uit te drukken dat God zulke liefde en nabijheid is, dat wij op deze liefde mogen vertrouwen en dat dit kind - in doeken gewikkeld in een voederbak - deze liefde belichaamt.

Toch is deze boodschap dat Gods vrede doorbreekt waar aan kleine mensen recht wordt gedaan, ook ongemakkelijk.  Het zou aannemelijk geweest zijn dat de Messias was gekomen als filosoof, als grote koning, als rechter.   Maar als een kind, in een stal?   Ook Maria wordt in Lucas’ verhaal erg stil na de boodschap van de herders.   Ze zegt niets meer, ze zingt niet meer.  “Maria bewaarde al deze woorden in haar hart en overwoog ze bij zichzelf. “ 

In het Grieks staat er sumballein, wat ‘samenleggen’ betekent.    Maria brengt dus de woorden van de herders samen met de woorden die ze van de engel hoorde, maar de betekenis van Jezus  blijft onduidelijk.  Als de 12-jarige zoon in de tempel is achtergebleven, laat Lucas opnieuw dit ongemak klinken : “Wist je dan niet dat ik in de dingen van mijn Vader moest zijn?”  Maria bewaart ook deze woorden in haar hart, zoekend naar betekenis.   

Het schuurt tussen de familiebanden en die bredere vrede van het Rijk van God die Jezus verkondigde.  Maria staat voor elke zoekende gelovige die luistert naar deze woorden, nog niet helemaal begrijpt en zich toch daarop probeert toe te leggen.

De vrede van het Rijk van God  wordt slechts moeizaam begrepen.  Het blijft ongemakkelijk om de samenleving te bekijken door de ogen van de meest kwetsbaren en ons echt toe te leggen op een inclusieve vrede voor allen.   Toch is het Gods’ toekomst, toch is het deze vrede die de herders werd toegezongen.  Volgens Lucas niet de ‘vrede’ van de Pax Romana in een bezet land maar een andere, meer omvattende, inclusieve vrede. 

Ook aan ons wordt deze vrede toegezegd.  Wij kunnen deze woorden van vrede verbinden met de stem van de armsten en de schreeuw van de aarde om de diepe betekenis te leren begrijpen.   Wij kunnen deze woorden bewaren in ons hart, erover spreken,  ons daar samen op toeleggen. Dit kerstverhaal bemoedigt ons, maakt ons vrij om ons hiervoor in te zetten.

Moge het licht van deze vrede schijnen in elke hoek van onze gekwetste wereld.   Moge het licht van vrede schijnen in dit nieuwe jaar en ons optillen naar een nieuwe vreugde.