Het gaat er heftig aan toe in deze dagen. Dagelijks worden we geconfronteerd met de ellende waarvan mensen het slachtoffer zijn. Opgesloten in schuilkelders, op de vlucht voor voortdurend geweld. Het mogelijk verlies van dierbaren is voor mensen in oorlogsgebieden een onophoudelijke bedreiging, die elke vorm van normaal leven onmogelijk maakt. Sommige mensen willen het niet meer horen of zien, al die angstaanjagende situaties. Want het houdt maar niet op. En het komt steeds dichterbij.
Misschien zijn de zaligsprekingen nog nooit zo actueel geweest als vandaag. Zalig de vredestichters. Zalig de mensen die zich ondanks alles blijven inzetten voor vrede in de wereld. Op het internationale vlak in eerste instantie. Wanneer het streven naar macht boven alles gaat, wanneer geen enkele norm van menselijkheid nog een rol speelt, lijkt de situatie uitzichtloos. Dat is ze ook. Indien er geen kentering komt in het duivels spel van geweld is de situatie inderdaad uitzichtloos. “Zalig die vrede brengen”. We kunnen hen die zich hiervoor inzetten niet genoeg prijzen en danken. Ik denk dan aan het optreden van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Gutterres. Formele macht heeft hij niet, en hij is misschien geen meester in diplomatie, maar hij laat zijn geweten spreken door zich ondubbelzinnig uit te spreken over de wandaden in de wereld. Het maakt hem tot een eenzaam baken van moraliteit in een ontrafelende wereld. De waarheid spreken is zijn krachtigste wapen.
“Zalig de vredestichters” geldt niet alleen op het vlak van de grote wereld. Ook bij ons op heel kleine schaal is het even dringend. De waarheid spreken is ook hier cruciaal. Vanzelfsprekend is het allerminst. Als het gaat om de sociale omgang is schijn het belangrijkste. Je mag er niet als een zielenpoot uitzien. Sociale omgangsvormen kunnen heel veel maskeren. Als het gaat over intieme persoonlijke relaties is het soms heel moeilijk om de waarheid te zeggen zonder de ander te kwetsen. Daarom laten we het vaak gewoon vallen. En toch is het risico van het open gesprek de ene heilzame manier om een stap vooruit te zetten. Werksituaties hebben met soortgelijke spanningen te doen. Het hiërarchisch denken zet ook hier de toon: wie staat boven me die ik daarom niet kan uitstaan of wie staat onder mij en mag ik daarom als minderwaardig behandelen. De waarheid spreken betekent niet de ander op zijn/haar plaats zetten. Het spreken van waarheid heeft maar zin wanneer het met liefde gebeurt. Als die liefde ontbreekt is er geen “echte” waarheid.
“Zalig de treurenden want zij zullen getroost worden”. Het sluit aan bij de vredestichters. Kunnen we mensen nabij zijn die af te rekenen hebben met tegenslagen, zakelijk of persoonlijk, of met verlies. Het is niet vanzelfsprekend. Soms is er oprechte schroom om een ander niet te kwetsen, of om betweterig of paternalistisch over te komen. Wie een rouwproces doormaakt zal het waarderen dat iemand als vriend of vriendin er bij komt staan. Ook als men zich onhandig of zelfs gegeneerd voelt om de droefheid die hij/zij te dragen heeft. Nabijheid is alles. Woorden mogen stuntelig zijn. Gezelschap kan lastig zijn. En toch: nabijheid is alles.
Het is misschien wel passend om in deze context de parabel van de barmhartige Samaritaan in herinnering te brengen. Jezus vertelt deze parabel als antwoord op de vraag die hem door een wetgeleerde werd gesteld: Meester wat moet ik doen om het eeuwig leven te verwerven? Jezus antwoord luidt: onderhoud de wet, bemin God en de naaste als jezelf. Daarop vraagt de wetgeleerde: en wie is dan mijn naaste ? Hierop antwoordt Jezus met de parabel van de Barmhartige Samaritaan. Het verhaal is gekend. Een man op reis wordt aangevallen, beroofd en voor halfdood langs de kant van de weg achtergelaten. Toevallig komt er een priester voorbij maar die doet of zijn neus bloed, en later een leviet (klasse lager) en die doet net hetzelfde. De wet verbood hen een stervende te helpen omdat het hen onrein zou maken voor de dienst die ze in de tempel dienden te verrichten. Ook een Samaritaan komt er langs. Hij ziet de mens in nood, stapt af van zijn paard, verzorgt hem en brengt hem naar een herberg.
De Samaritaan overstijgt de vijandschap die reeds lang bestond tussen Samaritanen en joden: “zalig de vredestichters”. Bovendien beseft hij dat de zorg voor deze concrete mens boven de wet gaat “zalig de treurenden”. Vandaag drukken we onze dank uit voor allen die ons op de weg zijn voorgegaan.
