Licht voor alle volkeren

De evangelist Mattheüs schreef zijn evangelie in Noord Galilea of Zuid Syrië voor een gemengde groep van Joodse en heidense bekeerlingen. Alhoewel zijn uitgangspunt het Jodendom was, was zijn bekommernis aan te tonen dat deze Jezus en zijn boodschap belangrijk was voor alle mensen wat hun cultuur en sociale context ook mochten zijn. Daarbij heeft men altijd erop gewezen dat dit evangelie werd geschreven voor liturgisch gebruik. Dat alles speelt op de achtergrond mee als Mattheüs zijn verhaal over de kindertijd van Jezus brengt. Heidense astrologen bezoeken dit Joodse kind en knielen eerbiedig neer terwijl ze geschenken aanbieden.

Vermoedelijk kwamen ze uit Babylonië, want dat was in die tijd beroemd om zijn astrologen.  Die waren ervan overtuigd dat de micro- en de macrokosmos één geheel vormden. Elke ster aan de hemel was daarom verbonden met een ziel op aarde, een bijzonder heldere ster wees op de geboorte van een bijzonder mens. Zo  werd verteld dat toen keizer Augustus werd geboren astrologen hem gingen begroeten, omdat ze een bijzondere ster hadden waargenomen. Mattheüs kende dit verhaal en gebruikt het om zijn boodschap over Jezus uit te drukken. Het verhaal van de drie wijzen is daarom een evangelische midrasj, een gelovige verwerking van het leven van Jezus. Daarbij zijn opvallende details.

Allereerst is daar de ontmoeting of misschien beter de botsing tussen de magiërs en de Joodse Schriftgeleerden. De ‘wetenschappers’ wisten dat het om de geboorte van een bijzonder mens ging, de gelovige Schriftgeleerden wisten dat de Messias in Bethlehem zou geboren worden. Samengevoegd betekende dit dat op deze kleine plek in Israël een Messias was geboren, die niet alleen voor zijn eigen volk maar voor heel de wereld een licht of perspectief zou worden.

Een tweede bijzonderheid is de spanning tussen de goedgelovigheid van de astrologen en de berekenende sluwheid van Herodes. Deze had wel relatieve rust in het land gebracht, maar ook wrok veroorzaakt door Romeinse emblemen op de paleispoorten aan te brengen en zo de Joden in hun geloof te kwetsen. Tegenover deze wereldse koning met zijn angstige bezorgdheid om in zijn territorium te overheersen plaatst Mattheüs dit kind dat later veel zal spreken over ‘het koninkrijk van God’ dat zich zal uitstrekken over de hele wereld.

Zo heeft Mattheüs zijn gelovige visie gecomponeerd en nodigt hij elke nieuwe generatie van lezers uit om zoals de astrologen neer te knielen en gelovig te belijden hoe in deze Jezus heil voor alle volkeren is gekomen.

Is het dan niet merkwaardig verder in het evangelie over de ontmoeting tussen Jezus en een Kananeese vrouw te lezen (Mt. 15,21-28). Wanneer die Hem smeekt om haar dochter te genezen reageert Jezus bruusk met: Ik ben slechts gezonden naar de verloren schapen van Israël. Maar de houding van de vrouw brengt Jezus tot een ander inzicht. Haar aanklampen en vraag om in de gemeenschap opgenomen te worden en te mogen delen in de genezende kracht van Jezus en zijn boodschap brengt Hem tot een ander inzicht. Zou je mogen denken dat ook Jezus zelf moest groeien in zijn inzicht? Dat Hij net als al zijn volksgenoten ervan overtuigd was dat Gods uitverkiezing alleen voor zijn volk was bestemd, maar geleidelijk tot het inzicht kwam dat zijn God een liefdevolle God is die zich geeft aan ieder die zich voor Hem beschikbaar maakt? Dat was maar mogelijk als die God ontdaan werd van alle antropomorfe beelden en van alle etnocentrisme en Hij enkel maar zich wegschenkende liefde werd.

Zo eindigt ook dit evangelie: met de verrezen Jezus die zijn neerknielende leerlingen zegent en hen uitstuurt over de hele wereld. Voorbij alle culturele, sociale en religieuze beperkingen heeft Jezus een boodschap die bevrijdt en opent naar universeel broederschap.

Dat wil Mattheüs aantonen vanaf de geboorte van Jezus. Hij nodigt ons en heel de mensheid uit om in aanbidding neer te knielen, om grenzen naar het Licht te doorbreken en de Morgenster die is opgestaan te begroeten.

Marcel Braekers OP