Leven vanuit een innerlijk moeten
Vier weken geleden zijn de Russische leiders erin geslaagd Aleksej Navalny definitief uit de weg te ruimen. De vorige poging om hem te vergiftigen mislukte. Ondanks die niet mis te verstane boodschap keerde Navalny na zijn herstel vrijwillig terug naar Rusland, goed beseffend dat hij daarmee zijn eigen doodsvonnis tekende. In een boodschap die vóór zijn dood in Duitsland was opgenomen, voel je enkel gedrevenheid om zijn missie verder te zetten en roept hij ook medestanders daartoe op met de woorden “Geef nooit op!.”. Waar je aarzeling en angst zou verwachten, geeft hij daar naar de buitenwereld toe geen blijk van. Waar haalde die man op dit kantelmoment in zijn leven de kracht vandaan? Door welk innerlijk vuur maakte hij zijn persoonlijk leven ondergeschikt aan een hoger doel? Is hier sprake van een “innerlijk moeten” omdat de waarde van het leven zelf op het spel stond?
Navalny’s verhaal hing als een schaduw boven mijn overweging van het evangelie van vandaag. “Nu ben ik doodsbang. Wat moet ik zeggen? Vader, laat dit ogenblik aan mij voorbijgaan.” Johannes legt Jezus deze uitspraak in de mond. Heel begrijpelijke woorden want hij staat voor de verscheurende keuze: in Jeruzalem blijven betekent zeker dat hij zijn eigen doodsvonnis tekent via uitschakeling door de Joodse religieuze leiders. Waar haalt Jezus op dit kantelmoment in zijn leven de kracht vandaan om uiteindelijk te zeggen: “Hiervoor ben ik juist gekomen.”? Welk soort vuur brandde in hem dat hij vrijwillig de weg zonder terugkeer insloeg?
De evangelist zet de keuze van Jezus op scherp. De Joodse leiders hebben net daarvoor in het verhaal zijn lot bezegeld: als men wist waar hij was, zouden ze hem arresteren. En toch gaat Jezus naar Jeruzalem waar een grote menigte hem met palmtakken een koninklijk onthaal bezorgt. Aansluitend bij deze tekst zegt Jezus voor de eerste keer :“De tijd is gekomen”. Tot 4 maal toe bevestigt hij dit door een uitspraak te beginnen met “nu” zoals “Nu wordt het oordeel over deze wereld geveld.” Bovendien valt uitdrukkelijk enkele keren het woord “sterven”.
Waar haalt Jezus de kracht vandaan om – met de doodsdreiging voor ogen - toch op te trekken naar Jeruzalem? Waarom wordt hij er desondanks ahw naar toe gedreven?
Johannes schrijft zijn verhaal lang na 70, het jaar waarin de tempel van Jeruzalem verwoest werd. Die tempel was voor de joden de plaats waar Jahweh verblijft, de plaats van de godsontmoeting en daarom was de verwoesting ervan voor hen zo dramatisch: het was een aanslag op de kern van hun geloof.
Jezus heeft - zelfs in het hol van de leeuw - die tempelcultus voortdurend onder kritiek geplaatst en er een alternatief voor aangereikt. Niet de fysieke ruimte van de tempel maar Jezus zelf is als ultieme openbaring van de Vader poort van de godsontmoeting. Voor de joodse leiders een godslastering van formaat. Voor de johannitische gemeenschappen rond het jaar 100 klinkt het als een radicaal bevrijdende boodschap. Dat godsontmoeting ook plaats vindt in het hart van de mens is een even radicale ommezwaai als wat we in de eerste lezing horen bij de profeet Jeremia, enkele eeuwen eerder. Op de puinhopen van Jeruzalem en middenin de ballingschap kondigt hij een nieuw verbond aan waarbij de wet niet is gegrift in steen maar in het hart van de mens.
Jezus heeft zijn kruis opgenomen zonder dat een uiterlijke wet, een tempel onder welke vorm dan ook hem daartoe heeft gedwongen. Zijn keuze is gegroeid vanuit een “innerlijk moeten”. Of was het eerder een “heilig moeten”? Jezus was immers niet zonder meer de regisseur van het hele gebeuren. Doorheen zijn leven loopt een draad van luisteren naar het heilige, de heilige. Dat luisteren maakte hem net gehoorzaam om openbaring te zijn van god onder de mensen, om plaats van godsontmoeting te worden voor velen.
Wat Navalny, wat Jezus, wat Mandela, Bonhoeffer en zoveel anderen aan keuze maakten, dwingt bewondering af, ook omdat het zich afspeelt op het scherp van de snee. Minder ver in tijd en plaats gebeurt het ook vandaag: vrouwen in Oekraïne die mijnwerker worden omdat de mankracht letterlijk ontbreekt. Helemaal op ons vel is het appel waartoe ons eigen binnenste – in kleine en grote keuzes – tot ons spreekt. Nemen we politiek engagement op of laten we de gevestigde wanorde onaangeroerd? Houden we ons al dan niet doof voor de roep van de aarde en van de armen dat ze misbruikt en uitgebuit worden? Nemen we het - in solidariteit met de ramadan van de moslims- in ons eigen vasten op voor de minsten in onze samenleving?
Luisteren naar de stem van ons innerlijk moeten, soms van het heilig moeten: ons christen-zijn zet ons op het pad om in vrijheid daaraan gehoor te geven.
