“Wordt mijn mede-navolgers”

Op Palmzondag beluisteren we eerst het verhaal over de intocht in Jeruzalem en daarna het lijdensverhaal. Het contrast tussen deze twee verhalen kan moeilijk groter zijn: enerzijds blijdschap, anderzijds verraad, lijden en dood. Tussen deze twee evangelielezingen wordt de Christushymne uit de brief van Paulus aan de Filippenzen gelezen. Paulus heeft waarschijnlijk een bestaande hymne – misschien met eigen aanpassingen – opgenomen in zijn brief. Als Paulus een hymne inlaste had hij daarmee een bedoeling die pas duidelijk wordt in het geheel van de brief; laten we hiernaar op zoek gaan. Paulus had een goede relatie met de christenen in Filippi en kreeg van hen financiële ondersteuning. De toon van de brief is warm en hartelijk en Paulus spreekt herhaaldelijk over zijn vreugde en spoort de Filippenzen tot vreugde aan: “Wees dus ook vol vreugde, samen met mij.” (Fil 2, 18, steeds NBV21).

Het rommelt al enkele hoofdstukken in het evangelie van Johannes. De Joden zijn er op uit om Jezus te doden, ook wie vrijuit over Hem spreekt, vreest represailles. De spanning is te snijden.

Na een eerdere genezing van een man die al achtendertig jaar lam was, geneest Jezus opnieuw een langdurig zieke -blind van bij de geboorte- Hij doet dat weer op sabbat en opnieuw met duidelijke afwijzing van de band tussen ziekte en zonde. Evangelist Johannes wrijft het er nog eens goed in: het wettisch optreden van de Farizeeën staat lijnrecht tegenover Jezus’ bevrijdend optreden.

Op het eerste zicht vertelt Johannes een wonderverhaal volgens het gekend literair stramien in de eerdere evangeliën. Maar schijn bedriegt.

Helemaal not done … of toch ?

Om van Judea terug naar Galilea te komen, moesten Jezus en zijn leerlingen doorheen Samaria.  Samaria was vijandelijk gebied. Het conflict tussen Joden en Samaritanen was al 4-5 generaties oud.  Het begon toen een Joodse koning de tempel van de Samaritanen had verwoest. In de tijd dat Joannes zijn evangelie schreef, waren de Joden hun tempel van Jeruzalem ook al kwijt, hetgeen door de Samaritanen als een zoete wraak beschouwd werd.

Kortom er heerste een diep wantrouwen tussen beide volken.

Een wildvreemde vrouw aanspreken was in de Joodse gemeenschap al helemaal “not-done”, maar als die vrouw dan nog een samaritaanse was, was dat erger dan onwelvoegelijk, het grensde aan landverraad!

De vastentijd wordt vaak voorgesteld als een eenvoudige tijd van herbronning, van teruggaan naar de basis... Een beetje zoals een dieetperiode, van het afslanken van het ego! Een kleine kuur —en een tijd van afzondering— om verleidingen te vermijden en met Pasen herboren te worden! Dit is niet helemaal fout, maar het is veel te simpel. Het heeft zelfs iets potentieel pretentieus alsof de genade van Pasen “verdiend” zou moeten worden!

Opwekking ten leven als aanbod en opdracht

Het evangelieverhaal van vandaag staat bekend als “de opwekking van Lazarus”.

Doorheen het verhaal loopt echter een hele reeks van “opwekkingen” die vanuit eenzelfde grond ontstaan. Niet toevallig zit dit verhaal gevat tussen een klein zinnetje bij het begin (hfdst 10,42) en hetzelfde zinnetje op het einde (hfdst 11,45) De zin luidt: “Veel joden kwamen tot geloof in hem.” Dat “komen tot geloof in hem” slaat op meerdere personages en groepen in het verhaal.

Er zijn vooreerst de leerlingen die Jezus wel volgen maar daarbij ook hun grenzen aangeven. Als Jezus beslist om zijn dode vriend Lazarus op te zoeken, rijst er protest. Betanië waar Lazarus woont, ligt op een boogscheut van Jeruzalem, de plek waar de farizeëen Jezus – en misschien ook zijn volgelingen - willen liquideren: veel te gevaarlijk!  Pas na gesprek met hen, afgerond met “Nu kunnen jullie tot geloof komen” worden de leerlingen opgewekt uit hun angst en besluiten ze bij monde van Thomas heldhaftig Jezus te volgen “om met hem te sterven.”

Dat is een lang evangelie. Het handelt over “zien”. Iemand die blind is wordt bij Jezus gebracht. We zijn getuige van een vreemde manier van doen. Jezus strijkt de blinde man slijk in de ogen. Wellicht niet de meest hygiënisch verantwoorde manier om een blinde te behandelen. Er moet dus een diepere betekenis schuil gaan achter deze bizarre handeling. Het doet inderdaad denken aan het scheppingsverhaal in de bijbel waar we lezen dat God een mens boetseerde van aarde en er een levensadem in blies. Bij een stervende gaat de levensadem weg en krijgt hij een droge mond. Daarom beschouwde men in Jezus’ tijd het speeksel als gecondenseerde levensadem. Het gebaar van Jezus die slijk maakt van aarde en gecondenseerde levensadem wijst op een nieuwe schepping. De blindgeborene is van nature blind. En zie, hij wordt herschapen. Van blind wordt hij niet alleen ziende, maar helderziende. Hij kende Jezus niet. Het is maar wanneer Jezus zijn identiteit kenbaar maakt dat hij van verbijstering op de grond valt in diep respect en dankbaarheid.

Heer, het is goed dat wij hier zijn.

Beste vrienden

In de lezingen van de tweede zondag van de vastentijd wordt de verbazingwekkende gedaanteverandering van Jezus op de berg voor zijn drie meest toegewijde volgelingen uitgebeeld. Toen ik het evangelie voor het eerst las, vroeg ik me af waarom het in de vastentijd werd gelezen, want het hoorde bij het augustusfeest van de Gedaanteverandering. Bij nader inzien begreep ik dat de Gedaanteverandering van Jezus ons een boodschap van inspiratie en hoop biedt. Wat is een beter moment om deze mystieke openbaring van Jezus onder de aandacht te brengen dan tijdens de vastentijd? Een tijd waarin we op zoek gaan naar ons ware zelf en alles loslaten wat ons ervan weerhoudt Jezus' ultieme openbaring te ontmoeten, zoals de drie leerlingen deden. In de Bijbel staat een prachtig verhaal over Aramese krijgers die naar Dothan trekken om Elisa gevangen te nemen. De eerste die zich realiseert dat ze gevangen worden gehouden is Elisa's bediende, die zich zorgen maakt over de veiligheid van zijn meester. Hij vraagt Elisa: "Oh, mijn heer, wat moeten we doen?" De profeet antwoordt: "Wees niet bang. Meer mensen steunen ons dan zij." Maar wie zou dat geloven met vijandelijke troepen die oprukken en de nabijgelegen helling overspoelen?

De veertigdagentijd is begonnen en we mogen die mee-maken -in de dubbele betekenis van het woord. Moge het een tijd worden die niet alleen verankerd is in een levende traditie maar hopelijk ook in een steunende gemeenschap.

We beluisterden een wellicht 4000 jaar oude mythische vertelling: JHWH God begint het avontuur ‘mens’ in de veilige paradijselijke tuin van Eden met in haar midden de boom van het leven en de boom van kennis van goed en kwaad. Wanneer het mensenpaar eet van de verboden boom, ontdekt het dat ze naakt zijn. Ze schamen zich, maken lendenschorten en worden door JHWH God uit de tuin gedreven.

We kennen dit verhaal als ‘de zondeval’, ongehoorzaamheid heeft de mens van God gescheiden. Stilstaand bij ‘schaamte’ in ons leven ontdekken we nog andere betekenislagen. Wie schaamte voelt heeft nl. weet (kennis!) van goed en kwaad. Schaamte zegt iets over een geweten dat wakker is en het leven ziet zoals het is. JHWH God had ons dat willen besparen, maar straft de mens uiteindelijk minder vreselijk dan voorzien. De mens sterft niet, maar lééft het leven met haar ups en downs én met schaamte die richting geeft in deze minder paradijselijke wereld.