Heer, het is goed dat wij hier zijn.

Beste vrienden

In de lezingen van de tweede zondag van de vastentijd wordt de verbazingwekkende gedaanteverandering van Jezus op de berg voor zijn drie meest toegewijde volgelingen uitgebeeld. Toen ik het evangelie voor het eerst las, vroeg ik me af waarom het in de vastentijd werd gelezen, want het hoorde bij het augustusfeest van de Gedaanteverandering. Bij nader inzien begreep ik dat de Gedaanteverandering van Jezus ons een boodschap van inspiratie en hoop biedt. Wat is een beter moment om deze mystieke openbaring van Jezus onder de aandacht te brengen dan tijdens de vastentijd? Een tijd waarin we op zoek gaan naar ons ware zelf en alles loslaten wat ons ervan weerhoudt Jezus' ultieme openbaring te ontmoeten, zoals de drie leerlingen deden. In de Bijbel staat een prachtig verhaal over Aramese krijgers die naar Dothan trekken om Elisa gevangen te nemen. De eerste die zich realiseert dat ze gevangen worden gehouden is Elisa's bediende, die zich zorgen maakt over de veiligheid van zijn meester. Hij vraagt Elisa: "Oh, mijn heer, wat moeten we doen?" De profeet antwoordt: "Wees niet bang. Meer mensen steunen ons dan zij." Maar wie zou dat geloven met vijandelijke troepen die oprukken en de nabijgelegen helling overspoelen?

Beste zusters en broeders,

Gewoonlijk krijgt de passage die we zonet gehoord hebben de titel ‘Gedaanteverandering van de Heer’ mee, of met een moeilijker woord ‘Transfiguratie’. Het is een episode uit het leven van Jezus die theologen van vroeger tot nu perplex doet staan. (1) Waarom dit voorsmaakje, deze amuse-bouche, van zijn Verheerlijking – waarom niet gewoon wachten tot zijn Verrijzenis? Waarom slechts voor drie leerlingen verschijnen – Petrus, Jakobus, Johannes – en niet voor de menigte? En waarom het gesprek met Mozes en Elia?

De vastentijd wordt vaak voorgesteld als een eenvoudige tijd van herbronning, van teruggaan naar de basis... Een beetje zoals een dieetperiode, van het afslanken van het ego! Een kleine kuur —en een tijd van afzondering— om verleidingen te vermijden en met Pasen herboren te worden! Dit is niet helemaal fout, maar het is veel te simpel. Het heeft zelfs iets potentieel pretentieus alsof de genade van Pasen “verdiend” zou moeten worden!

De veertigdagentijd is begonnen en we mogen die mee-maken -in de dubbele betekenis van het woord. Moge het een tijd worden die niet alleen verankerd is in een levende traditie maar hopelijk ook in een steunende gemeenschap.

We beluisterden een wellicht 4000 jaar oude mythische vertelling: JHWH God begint het avontuur ‘mens’ in de veilige paradijselijke tuin van Eden met in haar midden de boom van het leven en de boom van kennis van goed en kwaad. Wanneer het mensenpaar eet van de verboden boom, ontdekt het dat ze naakt zijn. Ze schamen zich, maken lendenschorten en worden door JHWH God uit de tuin gedreven.

We kennen dit verhaal als ‘de zondeval’, ongehoorzaamheid heeft de mens van God gescheiden. Stilstaand bij ‘schaamte’ in ons leven ontdekken we nog andere betekenislagen. Wie schaamte voelt heeft nl. weet (kennis!) van goed en kwaad. Schaamte zegt iets over een geweten dat wakker is en het leven ziet zoals het is. JHWH God had ons dat willen besparen, maar straft de mens uiteindelijk minder vreselijk dan voorzien. De mens sterft niet, maar lééft het leven met haar ups en downs én met schaamte die richting geeft in deze minder paradijselijke wereld.

Bijna hebben we de maand februari achter de rug. Ik weet niet of u hebt meegedaan met de tournee minerale, het initiatief van een maand zonder alcohol. Mij is het niet gelukt. Ik heb het ook niet geprobeerd. En toch klinkt er een uitdaging in door. En dat brengt een zeker ongemak met zich mee. Ook met de vastentijd die we zijn ingegaan voelen we iets dergelijks. Ongemak. 40 dagen lang.  

In een recent interview (in K&L) zegt Jean Bastiaens, de afscheidnemende directeur van het Brugse Bijbelhuis: “De bijbel is geen boek waarvan de betekenis vastligt, veeleer een soort huis om in te wonen waarvan je zelf een thuis moet maken. Zo bekeken ben je als bijbelliefhebber telkens opnieuw een beginneling.” 

Je kunt van het huis slechts een thuis maken als je niet aan de buitenkant blijft staan maar er ook binnengaat. In het Matteüsevangelie leren we Jezus kennen als een Joodse leraar die niet alleen ‘spreekt’ en ‘leert’ maar ook  daad-werkelijk binnen is gegaan in het grote huis dat de Schrift is. 

Wanneer ik koppels verloofden voorbereid op hun huwelijk, zeggen velen dat ze wensen te huwen in de kerk omdat ze zich kunnen vinden in de christelijke waarden. Bijgevolg is dan de vraag wat maakt dat iets een specifiek christelijke waarde is. Want vóór Christus deelden mensen al een geheel aan menselijke waarden, die op geen enkele manier christelijk waren, aangezien Christus nog geen mens was geworden in onze wereld. Sommigen zullen zeggen dat de kerk zich in de loop der eeuwen zekere menselijke waarden heeft eigengemaakt en deze heeft gekerstend, wat wil zeggen dat ze deze is gaan uitleggen met Christus’ leven als vertrekpunt. Nochtans hebben nieuwe waarden hun intrede gedaan met de komst van Christus en dient men te erkennen dat in de loop der eeuwen deze aanvaard en ingeburgerd zijn geraakt in vele samenlevingen en culturen. Christenen, evenals mensen van andere levensbeschouwelijke overtuigingen, delen deze waarden en stellen zich zelfs geen vragen meer over hun oorsprong.

Een van mijn leermeesters, een wijze universiteitsprofessor met veel gezond verstand, heeft me ooit gezegd: “Gewoon goed, is ook goed”. Ik had hem mijn twijfel en mijn bezorgdheid toevertrouwd over een studie die ik onder zijn leiding aan het maken was. ‘Zijn mijn gedachten wel origineel en goed genoeg?’, vroeg ik hem. Ik was er echt niet gerust over. En toen kwam dat verlossende “gewoon goed, is ook goed”. We hebben er met elkaar nooit meer over gepraat. Maar ik herinner me wel dat zijn uitspraak mij op dat moment hielp om rustig te worden en mijn eigendunk te relativeren. Maar evenzeer ontlokte die uitspraak bij mij de reactie dat mijn studie toch wel iets meer mocht zijn dan het gewone. Dat dubbele gevoel van enerzijds ‘ik ben maar die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’.