Al meer dan vier eeuwen had in Israël geen profetische stem meer weerklonken. Tot plots de stem van Johannes de Doper roept in de woestijn. “Adderengebroed! Reeds ligt de bijl aan de wortel van de bomen. De wan heeft God in zijn hand en Hij zal zijn dorsvloer grondig zuiveren. Bekeert u!” Eeuwenlang hebben deze zinnen allicht vele christenen bang gemaakt. Zoals een hedendaags filosoof het uitdrukt: “jullie verkiezen een God die tiert, de wenkbrauwen gefronst uit haat, het voorhoofd geplooid, de bliksem in de hand, een vreselijke Vader”. Sommige profeten gebruiken nog steeds dit soort taal in een poging te overtuigen door angst voor God in te boezemen, in een poging te bekeren door de ander steeds in te sluiten in een dynamiek van zonde. Maar is de zonde wel van deze orde?

Bekering

Erg zachtzinnig is het taalgebruik van Johannes de Doper niet. En dat het volk massaal vanuit Jeruzalem, Judea en de Jordaan­streek naar hem kwam luisteren, zoals Mattheüs suggereert... daar heb ik zo mijn twijfels over. Vergeet niet dat Johannes de Doper een wat zon­derlinge figuur was die in de woestijn rondzwierf. Dat is nu niet de plaats waar mensen massaal eventjes naartoe trekken voor een dagje-uit.

Heel anders van toon was onze eerste lezing. Jesaja schildert een idyllisch tafereel waarin "de wolf en het lam samenwonen, de panter zich neervlijt naast een geitje, het kalf en de leeuw in dezelfde weide rondhuppelen en kinderen risicoloos in de buurt van een slangen­nest kunnen spelen". Ik vrees dat ook dit poëzie­program­ma destijds geen hoge kijk- en luistercijfers haalde.

Vandaag gaan we opnieuw de advent in. De donkerste weken van het jaar. We prijzen onszelf gelukkig dat na de duisternis van de winter het licht van de lente opnieuw doorbreekt. De natuur leert het ons. Zij spreekt van sterven en opnieuw geboren worden. Gedurende eeuwen hebben mensen hierop vertrouwd. De natuur als betrouwbare gids, als hoop op een nieuw begin. Vandaag echter lijkt niets nog zeker. We weten niet of de natuur nog te vertrouwen is. Ons hart krimpt ineen bij de vele overstromingen, bosbranden en epidemieën die ons teisteren. Bij elke natuurramp wordt ons vertrouwen op de proef gesteld.

Op deze eerste adventszondag mogen we weer dat prachtig visioen van Jesaja horen. God wijst de volken de weg en ze betreden zijn paden. Recht wordt gedaan en alle oorlogswapens worden omgebouwd tot werktuigen voor de landbouw. Zwaarden tot ploegscharen, speren tot sikkels. Niemand die nog oorlog leert.

Voor de joden staat Jeruzalem symbool voor deze droom van recht en vrede. De liturgische kalender houdt ons bij het begin van de advent deze droom weer voor ogen. Ongeacht de concrete omstandigheden waarin we leven. In weerwil van het geweld en de oorlogen die op zovele plaatsen in onze wereld mensen teisteren. Misschien is het wel juist in dergelijke omstandigheden van belang dat we ons die droom herinneren. Dat we ons herinneren waartoe we opgeroepen worden. Misschien is het de wijsheid van de liturgie om ons ervoor te behoeden mee te gaan in de dodelijke logica van geweld, die zo gemakkelijk de overhand neemt.

En hij zei: “Jezus, denk aan mij, wanneer Gij in uw koninkrijk gekomen zijt.” Over deze bekeerde dief zijn vele legendes geschreven. Een van die legendes maakt van hem een soort Robin Hood (= Hoed) die stal van de rijken en de vergaarde buit herverdeelde onder de armen in de streek. Maar de mooiste van al die legendes is ongetwijfeld de volgende: bij de vlucht naar Egypte, aan het begin van Jezus’ leven, werden Jozef, Maria en Jezus aangevallen door een bende rovers. De zoon van de roverhoofdman stond versteld van de goedheid die het kindje Jezus toen al uitstraalde, weigerde hen aan te vallen en besloot zo de hele familie te redden. Terwijl hij het kind op zijn arm droeg, zei hij tot hem: “gezegend kind, als ik op een dag om jouw erbarmen smeek, herinner je je mij dan, en vergeet dit moment niet”. De legende vertelt ons dat het deze jonge rover is die zich bekeerde op Golgotha. Deze keer is het Christus die hem redt. Hij was hem niet vergeten.

Harten-Koning

Boven het hoofd van de gekruisigde Jezus hing de reden van zijn veroor­deling: Jezus, koning van de Joden, in maar liefst drie talen: het Hebreeuws, en de twee wereldta­len van toen, het Grieks en het Latijn. Over die tekst was enige herrie geweest, maar Pilatus had alle kritiek van tafel geveegd: 'Wat ik geschreven heb, blijft geschreven' (Joh. 19,19-22). Jezus had tijdens zijn ondervra­ging immers zijn koninklijke pretenties toegegeven (Lc. 23,3; Joh. 18,37).

Ook in hoofde van Pilatus moest een koning over de nodige macht  beschikken om voor zijn volk te kunnen zorgen en vijanden van het lijf te houden. Toen hij Jezus daar voor zijn rechterstoel zag staan, beschuldigd van koninklijke ambities en opruiing tegen de keizer (Lc. 23, 2+5), had hij zo zijn twij­fels. Hij kon zich die man niet voorstellen als een ko­ning-hoog-op-zijn-paard omringd door legerscharen. Naar het schijnt was hij een week eerder op een ezeltje in Jeru­za­lem aange­komen. Het was dan ook erg dom van die Jezus om tijdens zijn proces toe te geven dat hij koning was. Dat was vragen om de doodstraf. 'Zot zijn doet geen zeer' moet Pilatus gedacht hebben toen hij als reden van de veroorde­ling 'Kon­ing van de Joden' op­schreef.

Lieve mensen,

Het einde van het kerkelijk jaar is bijna afgelopen. Vandaag is het de voorlaatste zondag. Aan alles komt een einde. Geen steen zal op de andere blijven. Oorlogen, rampen, hongersnood, epidemieën zullen er zijn. Men zal u vervolgen. Wil het evangelie ons angst aanjagen? Ik weet het niet. Alles wat ik daarnet heb gezegd gebeurt vandaag de dag nog steeds en dichterbij dan wij zouden wensen. Onze kranten, journaals altijd slecht nieuws. Ook in ons eigen leven kan ellende toeslaan: ontslag op werk, ziekte, geldgebrek, altijd ruzie in het huishouden enz…. Hoe moeten we verder? Op zo’n momenten kan je wellicht de muren oplopen, je bent echt wanhopig. En nu…en nu…

Zekerheid versus vertrouwen

Wij, westerlingen, zijn mensen die voortdurend streven naar zekerheid op heel veel terreinen.  Voor alle mogelijke gebeurtenissen maken we draaiboeken, voor terugkerende  voorvallen hebben we procedures ontwikkeld.  Voor mogelijke schade aan have en goed dekken we ons in met verzekeringen allerhande, om mogelijke relatiebreuken te ondervangen stellen we een huwelijkscontract op, om eventuele schadeclaims te ondervangen dekken verantwoordelijken zich in via een afkoopsom.

Ook op geloofsvlak is een hang naar zekerheid ons niet vreemd.  Een geloofsbelijdenis kan functioneren als een set van stellingen over wie god is en wat hij – volgens het contract dat wij hem voorleggen - hoort te doen.    Ook sacramenten horen soms thuis in die hoek: als ik god aan mijn kant weet, versterkt mij dat in mijn zinzoeken.  En sommige geloofsgenootschappen lijken wel te beschikken over een rode telefoonlijn die hen rechtstreeks toegang geeft tot de bron, tot Jezus en tot de Vader zelf.