In de loop der jaren zijn er woorden die hun betekenis verliezen, die niet meer aanvaard worden door de goegemeente; woorden, die zelfs onverdraaglijk worden in de overheersende cultuur. Dit is ongetwijfeld zo voor de zin die we zonet in de lezing van sint Paulus gehoord hebben: “de kracht die Hem ook in staat stelt alles aan zich te onderwerpen”. Wat een verschrikking, zullen sommigen bij zichzelf zeggen, durven te blijven geloven in een almachtige God, een overheersende God, een God die alles verplettert wat hem verstoort, een God die maar weinig plaats laat aan de mens om zijn aardse weg te vervolgen, aangezien die mens aan de genade van de goddelijke willekeur is overgeleverd... Dit zou inderdaad een zekere perceptie van God kunnen zijn.

“Groeien in geloof: een proces van uitgenodigd worden en ontvangen” – Lucas, 9,28-36

In het evangelie van vandaag horen we hoe de leerlingen een hevige spirituele ervaring beleven die hun geloofsgroei weerspiegelt.   Of die ervaring zo spectaculair was als Lucas vertelt, is ondergeschikt aan de vraag wat er met de leerlingen eigenlijk gebeurde.  Het lijkt erop dat  het verhaal op de berg eerder een verdichtingsmoment is van de geloofsgroei van de leerlingen die zich gaandeweg heeft voltrokken.  Het is alsof Lucas in één weidse beweging verschillende momenten en ervaringen samenbalt die zich verspreid en herhaald in hun leven hebben voorgedaan.  Laten we dat verdichtingsmoment toch even wat uiteenrafelen in de hoop er de grondstroom in te onderkennen.

In de lezing uit het boek Deuteronomium hoorden we dat de eerste vruchten van het land aan God worden aangeboden. Het volk drukt hiermee zijn dankbaarheid voor de gelukte oogst uit. De boer heeft alle zorg besteed aan zijn gewassen, maar hij kent hun kwetsbaarheid. Hij is zich ook bewust van zijn afkomst; hij was een zwervende Arameeër. Abraham trok weg uit zijn geboortestreek, Mozes leidde het volk weg uit de slavernij van Egypte. Het joodse volk beleeft zijn geschiedenis van vallen en opstaan als een tocht naar vrijheid onder leiding van God. Jezus staat in deze traditie. Hij is opgegroeid in het joodse geloof en Hij is vertrouwd met de Schriften. Bij zijn doop in de Jordaan klonk een stem “Gij zijt mijn Zoon, de welbeminde, in U heb ik mijn behagen gesteld.” In zijn openbare leven zal zijn relatie met God steeds duidelijker worden. Als vertegenwoordiger van de Vader, zal Jezus zich krachtig opstellen. Dit is het thema van het verblijf in de woestijn dat we daarnet hoorden.

De Veertigdagentijd is een jaarlijks weerkerend nieuw begin, een periode om ons te bezinnen op wat essentieel is in ons leven, wat we willen of juist niet, wat we bereid zijn om op te geven, waar we plaats kunnen maken voor iets nieuws. Veertig dagen leeg worden om de genade van Pasen te ontvangen, om daar liefst vijftig dagen van te leven. Wat we moeten loslaten is minder dan we zullen krijgen.

De woestijn als symbool voor de veertigdaagse vasten is één van de thema’s die de Bijbel en de kerk ons aanreiken en die kunnen helpen in onze bezinning. Alvorens aan zijn publieke leven te beginnen, na zijn doop in de Jordaan en vervuld van de Heilige Geest, trekt Jezus de woestijn in.

Sommigen herinneren zich nog wel de manier waarop wij als kinderen de belangrijkste gebeden en ook de inhoud van het geloof van buiten leerden, op school. Ik heb dat in elk geval nog meegemaakt. Ik kan tot op vandaag bijvoorbeeld de tien geboden zomaar opzeggen, want mijn kinderlijk geheugen werd indertijd getraind door een vast spreekritme en door de rijmwoorden bij elk gebod. Het ritme en de rijmpjes waren, om het met een moeilijk woord te zeggen, het mnemotechnische middel: “Bovenal bemin één God, zweer niet ijdel, vloek noch spot, enz.” Ik herinner me dat ik het grootste plezier had in het opdreunen van het zogenaamde zevende en achtste gebod: “Vlucht het stelen en bedriegen, ook den achterklap en ’t liegen”. Den achterklap, wat een sterk woord. Wij gebruiken het tot op vandaag. ‘Achter iemand zijne rug klappen’, in goed Nederlands: lichtvaardig over iemand kletsen of, erger, kwaadspreken als hij of zij er niet bij is. Kortom, lasterpraat. Die wordt hier in verband gebracht met stelen, bedriegen en liegen. Omdat achterklap bedrieglijk en leugenachtig is, steelt ze de goede naam van iemand. Dan wordt die persoon herleid tot de laster die over hem of haar wordt uitgegoten. Op de een of andere manier worden we allemaal wel eens geconfronteerd met die pijnlijke ervaring. Hetzij als slachtoffer, als we ontdekken dat er over ons geroddeld wordt. Hetzij als degene die geroddeld heeft maar ontmaskerd wordt door het slachtoffer of door anderen. In de beide gevallen wordt achterklap aangevoeld als laag-bij-de-gronds. Ja, woorden kunnen iemand levensgevaarlijk kwetsen.

Het is een hele resem die Lucas ons onder de neus duwt. Allemaal regels waaraan we niet kunnen beantwoorden. Uw vijanden beminnen. De andere wang aanbieden. Dat behoort tot de wereld der illusies.

Overweging bij Luc. 6,27-38

Wat hebben het Lucasevangelie en een Davidster met elkaar gemeen? Een Davidsster bestaat uit twee gelijkzijdige driehoeken die je met een beetje verbeelding kunt zien als twee piramides: één piramide met de basis stevig op de grond (‘top-down’) en één omgekeerde piramide (‘down-top’).  Als je Lucasevangelie en de Handelingen als één geheel beschouwt (daar zijn goede argumenten voor) dan kun je het ook beschouwen als een piramide die uiteindelijk omgekeerd wordt. In het begin van het Lucasevangelie wordt de piramide ‘top-down’ beschreven. Het begint bij keizer Augustus en de landvoogd van Syrië en het eindigt bij een pasgeboren kind in een verre uithoek van het Romeinse Rijk.  Helemaal onderaan die piramide zal een beweging ontstaan. Vanuit de uithoek van het Joodse land zal die ‘opgaan’ naar Jeruzalem en zich van daar uit verspreiden over de hele wereld tot in Rome, het machtige centrum van het keizerrijk. Deze wereld omgekeerd!

Jeremia 17, 5-8; 1 Kor 15, 12.1-20; Lc 6, 17.20-26

De zogeheten “veldrede” die we vandaag lezen is van de hand van de evangelist Lucas. Hij is ongemeen scherp. Vooral in de wee-spreuken klinkt bitterheid door. Alsof hij het onrecht rondom zich onverdraaglijk vindt. Wellicht delen wij de verontwaardiging om zoveel onrecht dat ook vandaag gulzig om zich heen grijpt. Wij herkennen die onvrede waarom Lucas zijn hart lucht. We voelen het ook in onszelf. Die bitterheid om zoveel onrecht kunnen we niet zomaar van ons afschudden. Het contrast met de zaligsprekingen die er aan voorgaan maakt het nog zoveel schrijnender. Het zijn de slachtoffers van een samenleving die zalig geprezen worden. De verontwaardiging van Lucas is begrijpelijk. En terecht.