In het tweede boek van Samuel lezen we het verhaal van David die net zijn vijanden heeft verslagen. Na zijn overwinning stopt hij zijn zwervend bestaan als herder en bouwt zich als bewijs van zijn succes een mooi huis, overtuigd dat God hem de zege bezorgde. Als herders droegen ze God steeds symbolisch mee in een tent. Nu wil hij ook voor God een huis bouwen.
De koning vertelt zijn plan aan de profeest Natan. Die praat de koning eerst naar de mond, maar krijgt ’s nachts van godswege dieper inzicht. Een huis voor God bouwen is een absurd idee. God zelf is de bouwmeester van het leven en van het toekomstige koninkrijk, dat eeuwig zal standhouden. God laat zich niet opsluiten in een menselijk bouwsel. Zelfs niet door de koning van zijn uitverkoren volk die hijzelf heeft aangesteld. Maar ook niet in kerken en tempels, in dogma’s en in de vele godsbeelden; noch in vrome gebeden. Al kan Hij daarin aanwezig zijn. Hij reist mee in het leven van mensen, altijd onderweg. Vooral waar de vanzelfsprekendheid van het leven in het gedrang is en mensen worden gebroken. Daar kan hij bron van nieuw leven zijn.

Verleden week zaterdag is de bekende Vlaamse voordrachtkunstenares Tine Ruysschaert ten grave gedragen. Waarschijnlijk zullen velen onder jullie zich nog haar programma rond het Marcusevangelie herinneren. In haar eentje bracht ze jarenlang, vanaf de tachtiger jaren van vorige eeuw, in stampvolle parochiezaaltjes, grote theaters en kerken, de volledige tekst van Marcus.

 “… ne dire rien de moi-même pour te donner à naître”
(Marion Muller-Colard)

Ik laat mij bij de lezing van de evangelietekst leiden door de Franse theologe Marion Muller-Colard.  In haar reflectie staat ze stil bij de vraag die de verontruste priesters aan Johannes stellen: “wie zegt u zelf dat u bent?”    Als we zelf deze vraag voorgeschoteld krijgen, typeren we onszelf vaak met kenmerken als ons beroep, onze afkomst, wat we zoal doen in het leven,…  Zo geven we een beeld van wie we zijn.

Niets van dit alles bij Johannes! Wie hij is, illustreert hij net niét via zijn daden of zijn woorden al zou hij dat met overtuiging kunnen doen.  In eerste instantie  zegt hij wie hij niét is: niét de messias, niét Elia, niét de profeet. Maar zijn belagers dringen aan op een concreter antwoord   Op dat moment komt Johannes tot de kern van zijn identiteit. En die kern ligt vreemd genoeg niet allereerst in eigen daden of woorden maar ligt buiten hem.

Door de woorden van Jesaja over te nemen, nodigt Johannes de Doper ons niet uit om de macht omver te werpen, om de gevestigde orde te veranderen, om een revolutie te ontketenen. Hij nodigt ons wel uit tot bekering, dat wil zeggen, tot het grijpen van de macht over ons eigen leven. Om ons een weg te banen door de woestijn.  

De woestijn waarover het evangelie spreekt, is het tegenovergestelde van macht. Het is een plaats waar we ons eindelijk bewust worden van onze eigen afhankelijkheid. De weg van de woestijn gaan is niet   “deserteren” of vluchten voor de eigen verantwoordelijkheden! Het is onze eigen gebreken aanvaarden. De woestijn wekt in ons een verlangen, een dorst. In die zin is het de plaats van ontmoeting met onszelf. Het is de plaats van bekering, van gesprek met onszelf! De woestijn is dus niet een lege plaats waar we niets horen of waarnaar we kunnen vluchten. Daar is in wezen een stilte waarin een stem —misschien de onze— wordt gehoord. De woestijn is als de wind van de Geest. Niet iets wat spreekt, maar wat ons doet spreken en ons helpt anderen een stem te geven. 

Weest op uw hoede, weest waakzaam

In de lezingen van vandaag vinden we een thema dat weerklinkt in heel de Heilige Schrift: de spanning tussen angst en paraatheid. Jesaja roept smekend tot God en verwoordt de onrust van een volk dat zich verlaten en verloren voelt. In psalm 80 sluit de psalmist zich hierbij aan en smeekt om goddelijke interventie en herstel. In 1 Korintiërs verzekert Paulus de gelovigen van Gods genade en trouw, terwijl Jezus in het evangelie van Marcus zijn leerlingen vermaant om waakzaam en alert te zijn, want de tijd is onzeker. Doorheen deze verschillende passages klinkt een eenstemmige boodschap: vrees niet, maar wees voorbereid.

De aangrijpende woorden van Jesaja verwoorden de wanhoop van een volk dat van Gods wegen is afgedwaald. Toch erkent Jesaja, zelfs in hun eigenzinnigheid, de onveranderlijke aard van God - Hij is onze Vader, onze Verlosser en Zijn naam gaat alle eeuwen door. Het gebed van de profeet is tweeledig: een schreeuw tot God om terug te keren naar Zijn volk en een smeekbede om goddelijke interventie, een manifestatie van Zijn macht die de grondvesten van de aarde zal doen schudden.

Eindelijk is er even een pauze in de oorlog tussen Israëli’s en Palestijnen. Even ademhalen te midden van zoveel geweld overal in de wereld. Maar vandaag geeft het ons even een moment van rust. Laat het toch stoppen, al dat geweld. Er is al zoveel geweld in de wereld, geweld zonder maat en zonder onderscheid, maar als een vicieuze cirkel zonder uitzicht.

“Kom, ga binnen in Mijn vreugde.  Jij gaf eten aan wie honger had. Je gaf drinken aan wie dorst had. Wie naakt was, heb je gekleed. Vreemdelingen opgenomen. Zieken en gevangenen bezocht.”

Het is ontroerend hoe lichamelijk deze concrete gebaren van menselijkheid beschreven staan. Eten en drinken geven, kleren aandoen. Het roept herinneringen op aan papflesjes en babyluiers, aan mijn moeder met een achterkleinkind op haar schoot: “ Ach, ze moeten nog zo dikwijls vastgepakt worden vooraleer ze groot zijn.”   Om zulke gebaren van zorg voor de kleinsten gaat het.

De minsten zijn echter niet alleen kinderen, maar ook mensen die kwetsbaar zijn in de samenleving: de zieken, de armsten, gevangenen en vreemdelingen. Zij redden het niet als er niemand is die hen nabij is. Het gaat om mensen in de marge.

Wat in dit verhaal de meeste verbazing wekt, is hoe intens de Mensenzoon-Bevrijder-Rechter betrokken is op deze mensen in de marge. “Wat je gedaan hebt voor de meest verworpene van mijn broers en zussen, dat deed je aan Mij.“ Raak je aan Mijn familie, dan raak je aan Mij. En aan iedereen die zich heeft ingezet voor deze minsten, zegt hij : “Kom. Kom binnen in Mijn vreugde.”

Het verhaal van de talenten is allicht één van de meest gekende parabels uit de bijbel.

Maar het gevaar bij zeer gekende verhalen is dat wij, bij het horen ervan, al vlug besluiten: “Och ja, dat kennen wij!”, en onze aandacht meteen verdrongen wordt door enig gevoel van wrevel.

Misschien is het daarom nuttig even te kijken naar enkele minder in het oog springende details die ons kunnen helpen om de draagwijdte van deze gelijkenis beter te vatten.

Vooreerst is het goed te weten dat in de Joodse samenleving van destijds een talent een enorm grote geldsom betekende. Omdat historici ook de lonen uit de bijbelse tijd kennen, waarbij één denarie overeenkomt met een dagloon, was het niet zo moeilijk om de koopkracht van een talent te berekenen.  Welnu, uitgaande van een gemiddeld dagloon van vandaag, komt een talent neer op een bedrag van 660.000 €. De heer deelt dus in totaal meer dan 5 miljoen euro uit, en de meest bekwame dienaar krijgt daarvan 3.300.000 € in beheer.